Kinh Nghiệm về Xã hội Việt Nam thời vua Lê - chúa Trịnh Chi Tiết
Pro đang tìm kiếm từ khóa Xã hội Việt Nam thời vua Lê - chúa Trịnh được Update vào lúc : 2022-05-08 05:42:09 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi tìm hiểu thêm tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha.
Khởi nghiệp từ Trịnh Kiểm đến đời chúa ở đầu cuối là Trịnh Bồng, trải qua 12 đời, nhà Trịnh đã có tầm khoảng chừng gần 250 năm trên vũ đài chính trị từ nửa thời điểm đầu thế kỷ 16 đến thời gian cuối thế kỷ 18. Đây là quy trình lịch sử đầy dịch chuyển của vương quốc Đại Việt.
Mộ chúa Trịnh Tùng ở Thanh Hóa.
Vị trí, vai trò của những chúa Trịnh trong phục hưng Nhà Lê
Sau khi đánh đuổi giặc Minh xâm lược giành lại non sông cõi bờ, những vua nhà Lê Sơ đã chăm sóc xây dựng giang sơn hoang tàn sau hơn 20 năm đô hộ tàn bạo, khắc nghiệt của giặc Minh.
Sau gần 80 năm thái bình thịnh trị, những vua nhà Lê Sơ lại nhảy vào con phố ăn chơi sa đọa. Nhiều khu công trình xây dựng nguy nga trang trọng được xây dựng ở Đông Kinh (Tp Hà Nội Thủ Đô) làm hao tổn tiền của, công sức của con người của người dân. Lợi dụng những lục đục trong triều đình nhà Lê, Mạc Đăng Dung đã tiếm quyền năm 1527 lập nên nhà Mạc. Nguyễn Kim là một cựu thần của nhà Lê không chịu khuất phục sự thoán đoạt của nhà Mạc đã tìm đường sang Ai Lao (Lào) nhờ vua Sạ Đẩu che chở, cho mượn đất ở Sầm Châu (Sầm Nưa) để nuôi dưỡng binh sỹ, tìm con cháu nhà Lê để Phục hồi lại vương triều.
Tháng giêng năm Quý Tỵ (1533) Nguyễn Kim tìm kiếm được Lê Duy Ninh và tôn lập làm vua trên đất Ai Lao, lấy niên hiệu là Nguyên Hòa (tức Lê Trang Tông). Trang Tông lên ngôi Hoàng đế đã mở đầu nghiệp Trung hưng nhà Lê. Nguyễn Kim được Trang Tông tôn làm “Đại tướng Thượng phụ Thái sư Hưng Quốc công Trưởng nội ngoại sự”. Nguyễn Kim một lòng phò giúp vua Lê củng cố ngai vàng qua việc vận động vua Ai Lao giúp sức và bản thân tự cầm quân đốc suất đánh dẹp quân Mạc.
Năm 1545 Nguyễn Kim bị hàng tướng Nhà Mạc là Dương Chấp Nhất đầu độc giết chết. Binh quyền được trao cho Trịnh Kiểm là con rể của Nguyễn Kim một thuộc tướng dưới quyền. Trịnh Kiểm quê gốc ở làng Sóc Sơn, nhà tại làng Biện Thượng huyện Vĩnh Phúc (nay là làng Bồng Thượng, xã Vĩnh Hùng, huyện Vĩnh Lộc). Quê của Trịnh Kiểm nằm sát sông Mã. Theo truyền tụng thuở nhỏ nhà Trịnh Kiểm rất nghèo nên ông thường đi ăn trộm để nuôi mẹ. Trời phú cho Trịnh Kiểm là người nhanh nhẹn, tháo vát có sức mạnh thể chất hơn người. Căm thù quân Mạc dìm chết mẹ mình trên sông Mã, Trịnh Kiểm đã tìm đường theo Nguyễn Kim. Thấy tướng mạo, chí khí hơn người của Trịnh Kiểm, Nguyễn Kim rất ưng nên gả con gái trưởng của tớ là Nguyễn Thị Ngọc Bảo, phong cho Trịnh Kiểm là Dực Nghĩa hầu được cùng dự bàn, mưu tính việc làm. Năm Kỷ Hợi (1539) do lập nhiều chiến công đánh thắng quân Mạc ở huyện Lôi Dương lại sở hữu công sang Ai Lao đón vua Trang Tông nên vua phong ông làm Đại tướng quân, tước quận công, lúc đó ông 37 tuổi. 6 năm tiếp theo khi bố vợ là Nguyễn Kim bị hại, ông đã kế tục sự nghiệp phò Lê từ thời điểm tháng 5/1545. Tháng 8 cùng năm vua Lê cho rút quân về Thanh Hóa để củng cố lực lượng, xây dựng cơ sở kháng chiến. Vua Lê phong ông làm “Đô tướng, tiết chế những doanh quân thủy, quân bộ kiêm Tổng nội ngoại bình chương quân quốc trọng sự, gia phong Thái sư tước Lạng quốc công”… được vua Lê giao cho cơ quan ban ngành thường trực, từ quyền quân sự chiến lược ở ngoài đến việc vụ vương quốc, việc làm đánh dẹp và phong tước, bổ chức đều được tùy tiện quyết định hành động rồi tâu lên cho vua biết” (Theo Quốc sử quán triều Nguyễn: Khâm định Việt sử thông giám cương mục). Dẫu rằng ở vị trí dưới một người, trên thật nhiều người nhưng Trịnh Kiểm không hề tỏ ra kiêu ngạo. Khi vua Lê Trang Tông qua đời ông lại một lòng phò giúp vua Trung Tông lên ngôi khi mới 14 tuổi, rồi tiếp đó là Lê Duy Bang (Anh Tông) một vị vua đến tuổi trưởng thành nhưng chưa hề tham gia chính trị hay chiến trận. Trước trách nhiệm nặng nề của vương quốc, là người đứng đầu trăm họ lo toan việc nước, Trịnh Kiểm ngày đêm dốc lòng vì việc làm không quản ngại vất vả, trở ngại vất vả. Ông tỏ rõ là một tài năng lỗi lạc trong việc sắp xếp việc làm triều chính, điều binh khiển tướng đánh Đông dẹp Bắc khắp những xứ Thanh, Nghệ, Sơn Nam, Kinh Bắc để Phục hồi ngai vàng chính thống cho nhà Lê. Vua Lê Anh Tông phong ông làm Thượng tướng Thái Quốc công, tôn làm Thượng phụ là yếu tố nhìn nhận công minh về tấm lòng trung nghĩa cũng như tài thao lược của ông. Sau gần 30 năm phò tá những vua Trang Tông, Trung Tông và Anh Tông tự thân đốc suất tướng sỹ giáp chiến với quân Mạc, lo củng cố, xây dựng phục hưng nhà Lê ông hầu như không được một lần an nhàn, thanh thản. Ông mất vào năm 1570 lúc 68 tuổi khi việc làm dẹp Mạc chưa thành.
Trịnh Cối là con trưởng của ông đang không nối được nghiệp cha lại sinh lòng phản trắc. Vua Lê Anh Tông phong cho Trịnh Tùng là con thứ của bà Nguyễn Thị Ngọc Bảo làm “Tiết chế Trưởng quận công thống lãnh mọi binh đánh giặc” (Theo Lịch triều hiến chương loại chí). Trịnh Tùng là người tài đức hơn người, anh hùng nhất đời, hoàn toàn có thể nối được chí của cha” (Theo Đại Việt sử ký toàn thư). Nắm trọng trách thay cha suốt từ thời điểm năm 1570, trong vòng 23 năm ông đã một lòng phò tá vua Lê, củng cố triều chính, điều binh, khiển tướng xông pha đánh dẹp quân Mạc, thu lại kinh thành Thăng Long rước vua Lê ngự giá về kinh năm 1593, hoàn thành xong sự nghiệp mà ông ngoại mình là Triệu tổ Nguyễn Kim đã khởi xướng. Với những công lao to lớn ấy Trịnh Tùng được vua Lê Thế Tông phong Đô nguyên súy. Tổng quốc chính Thượng phụ Bình An Vương. Tiếp nối Trịnh Tùng những đời chúa sau này cũng luôn có thể có nhiều người tài giỏi như Trịnh Tráng, Trịnh Tạc, Trịnh Căn, Trịnh Cương, Trịnh Doanh… tuy nhiên cũng luôn có thể có những người dân hèn kém như Trịnh Cán, Trịnh Tông, Trịnh Bồng.
Lịch sử xã hội Đại Việt thời điểm đầu thế kỷ 16 trở đi, khi mà triều đình phong kiến Lê Sơ đã suy vi, con cháu không nối được sự nghiệp lẫy lừng của ông cha nên KT-XH giang sơn khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ trầm trọng, đời sống nhân dân cực khổ. Bên cạnh đó việc nhà Mạc tiếm quyền, nạn ngoại xâm luôn rình rập thì việc nhà Trịnh có công đánh dẹp quân Mạc, phục hưng nhà Lê là công tích lớn. Con cháu nhà Lê lúc đó phần lớn không đủ đức, đủ tài nên những chúa Trịnh từng bước lấn át vua Lê là yếu tố tất yếu xẩy ra. Hoàn cảnh lịch sử thời đó nêu lên yêu cầu những chúa Trịnh phải nắm thực quyền để điều hành quản lý, quản trị và vận hành mọi việc làm vương quốc, tuy nhiên họ cũng chưa thật sự đủ tài lực để thống nhất giang sơn. Trong tâm niệm của người dân đương thời ánh hào quang của nhà Lê vẫn còn đấy phảng phất qua ca dao:
“Đời vua Thái Tổ, Thái Tông
Con dắt, con bế, con bồng, con mang”.
Vai trò của những chúa Trịnh trong xây dựng, tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội
Các chúa Trịnh đã tạo ra một thể chế chính trị rất là độc lạ trong lịch sử chính sách phong kiến Việt Nam, cơ quan ban ngành thường trực vừa có cung vua, vừa có phủ chúa, đối đầu đối đầu nhau về quyền lưu nhưng không tiêu diệt lẫn nhau, nhờ vào nhau để cùng tuy nhiên tuy nhiên, tồn tại và tăng trưởng. Công lao to lớn số 1 của những chúa Trịnh được lịch sử ghi nhận là đã góp phần quyết định hành động cho việc nghiệp Trung hưng nhà Lê. Trong sự nghiệp trị nước, về đối nội những chúa Trịnh đã gìn giữ được kỷ cương phép nước, tuy nhiên thời đó việt nam chưa thoát thoát khỏi khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ kinh tế tài chính, chính trị nhưng vẫn vẫn đang còn những bước tăng trưởng nhất định. Trong số đó hiệu suất cao của một số trong những chủ trương trong việc cải cách kinh tế tài chính, tăng cấp cải tiến cỗ máy quản trị và vận hành hành chính, chính sách giáo dục, thi tuyển và nhất là về mặt quân sự chiến lược ở thời chúa Trịnh Cương, Trịnh Doanh là đáng ghi nhận.
Suốt 244 năm tồn tại của cơ quan ban ngành thường trực Lê- Trịnh, là đất “quí hương” đất “thang mộc” của những dòng họ vua Lê – chúa Trịnh- chúa Nguyễn nên đất Thanh Hóa cũng khá được phần ưu ái. Người dân Thanh Hóa lại sở hữu truyền thống cuội nguồn lao động cần mẫn nên dẫu trong cảnh trận chiến tranh Thanh Hóa vẫn là TT kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống của giang sơn. Sản xuất nông nghiệp là vùng đất có nhiều ruộng, đất ban phong, cùng với việc nhũng lạm của bọn tham quan, nhưng những ghi chép của sử sách thời này đã cho toàn bộ chúng ta biết một nền sản xuất nông nghiệp khá tăng trưởng nhất là lưu vực của những sông ở vùng thấp.
Thủ công nghiệp và thương nghiệp thời kỳ này cũng rất tăng trưởng. Các nghề đục, chạm khắc đá, gỗ, dệt, nấu đúc đồng khá tăng trưởng. Nghề làm gốm ở Hàm Rồng, dệt chiếu ở Nga Sơn, dệt vải lụa ở Hoằng Hóa. Thiệu Hóa đã nổi tiếng toàn nước là lụa, nhiễu Hồng Đô (Thiệu Đô, Thiệu Hóa) và Phú Khê, Hoằng Hóa… Thương nghiệp có bước tăng trưởng đáng kể qua giao lưu marketing thương mại Một trong những vùng, miền. Các cửa lạch như Hội Triều, Lạch Bạng trở thành những thương cảng giao lưu quan trọng với quốc tế. Các chợ huyện, chợ phủ họp theo phiên được xây dựng làm giao thương mua và bán marketing thương mại ở những vùng tấp nập.
Cùng với tăng trưởng kinh tế tài chính nghành văn hóa truyền thống, xã hội cũng luôn có thể có những bước tăng trưởng đáng kể. Các khoa thi tuyển chọn nhân tài được tổ chức triển khai khá đều đặn đã tạo ra nhiều trường thi, nhiều nhà văn hóa truyền thống lớn của giang sơn thời kỳ này để lại dấu ấn đáng kể như Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phùng Khắc Khoan, Lê Quý Đôn, Phan Huy Chú… Ở Thanh Hóa cũng luôn có thể có nhiều nho sỹ nổi danh như Lương Đắc Bằng, Lương Hữu Khánh, Đào Duy Từ, Lê Đình Chất, Lê Hy, Nguyễn Quán Nho, Hà Tông Huân, Nguyễn Quỳnh, Nguyễn Hiệu, Nguyễn Hoàn… Các chúa Trịnh như Trịnh Doanh, Trịnh Sâm… là người thích mê thơ, làm thơ nhưng nổi trội hơn hết là chúa Trịnh Sâm với nhiều bài thơ tả, vịnh cảnh rất hay. Tiêu biểu là Tây Hồ tức cảnh (I, II) bằng thơ nôm, Hương Tích sơn (thơ chữ Hán)…
Văn học dân gian thời Lê Trung hưng cũng tăng trưởng mạnh mẽ và tự tin, những sáng tác văn học dân gian phong phú và phong phú về đề tài và hầu hết bằng văn nôm. Đặc biệt là yếu tố Ra đời của khối mạng lưới hệ thống chuyện Trạng Quỳnh là tiếng cười đả kích sâu cay của nhân dân với xã hội đương thời. Về nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp, đình chùa được trùng tu lại nhiều đã phục hồi lại lễ hội với nhiều hình thức diễn xướng dân gian như trò rối, trò Ngô, trò chạy chữ, Xuân Phả… được người dân tham gia phần đông.
Về đối ngoại, trong 244 năm nắm quyền quản trị và vận hành, điều hành quản lý giang sơn những chúa Trịnh đã thực thi đường lối ngoại giao khôn khéo, giữ được độc lập lãnh thổ độc lập tự chủ của giang sơn. Trong toàn cảnh giang sơn loạn ly, xứ Thanh lại sản sinh ra một dòng họ vương giả, nguồn gốc xuất thân nghèo khó, lại ghi đậm dấu ấn trong lịch sử là loại họ phục hưng nhà Lê, để lại nhiều dấu ấn trong KT-XH của giang sơn từ thời gian giữa thế kỷ 16 đến thời gian cuối thế kỷ 18.
Song, những vị chúa ở đầu cuối như Trịnh Cán, Trịnh Tông (Khải) Trịnh Bồng lại bị cuốn vào dòng xoáy xoáy quyền lực tối cao nên anh em tàn hại lẫn nhau, kinh thành rối loạn bởi loạn kiêu binh. Chỉ đến khi Hoàng đế Quang Trung người anh hùng dân tộc bản địa kiệt xuất cùng đoàn quân Tây Sơn thần tốc lấy ra Bắc Hà tiêu diệt 29 vạn quân xâm lược Mãn Thanh, sự nghiệp của vương triều Lê- Trịnh mới kết thúc.
Ngay sau khi dẹp yên quân Mạc, thu lại kinh thành Thăng Long, những chúa Trịnh đã cho xây dựng ở quê nhà những phủ, nghè để thờ phụng tổ tiên. Đây cũng là nơi nghỉ ngơi của những chúa mọi khi có dịp về Thanh Hóa. Phủ Trịnh lúc bấy giờ còn sót lại ngôi nhà 7 gian với 8 hàng cột gỗ lim đặt trên chân tảng. Nghè. Vẹt cách Phủ Trịnh hơn 500 m có 11 gian nằm ở vị trí ven đê sông Mã cũng là nơi thờ những chúa Trịnh. Phủ Trịnh hiện thờ 10 vị chúa của dòng họ Trịnh. Đó là Thế Tổ Minh Khang Thái Vương Trịnh Kiểm (1545-1570). Thành Tổ Triết Vương Trịnh Tùng (1570-1623): Văn Tổ Nghị Vương Trịnh Tráng (1623-1652); Hoằng Tổ Dương Vương Trịnh Tạc (1653-1682) Chiêu Tổ Khang Vương Trịnh Căn (1682-1709); Hy Tổ Nhân Vương Trịnh Cương (1709-1729); Dụ Tổ Thuận Vương Trịnh Giang (1729-1740); Nghè Tổ Ân Vương Trịnh Doanh (1740-1767); Thánh Tổ Thịnh Vương Trịnh Sâm (1767-1782); Đoan Nam Vương Trịnh Tông (1782-1786). Riêng Điện Đô Vương Trịnh Cán ở ngôi 2 tháng và Án Đô Vương Trịnh Bồng (1787-1788) không được thờ ở đây.
Di tích Phủ Trịnh, Nghè Vẹt đã được Nhà nước xếp hạng là di tích lịch sử vương quốc. Trải qua năm tháng di tích lịch sử đã tu sửa nhiều lần nhưng hiện ở tình trạng xuống cấp trầm trọng nghiêm trọng. Trong tháng 10/2022 tỉnh đã quyết định hành động góp vốn đầu tư tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử Phủ Trịnh, Nghè Vẹt với số tiền hàng trăm tỷ VNĐ. Đây là việc làm “uống nước nhớ nguồn” thể hiện nét trẻ trung trong nếp sống, sinh hoạt văn hóa truyền thống hiệp hội được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Theo VĂN HÓA & ĐỜI SỐNG
Tags: Vua chúa Việt Nam, Nhà Hậu Lê, Chúa Trịnh
Reply
3
0
Chia sẻ
Share Link Down Xã hội Việt Nam thời vua Lê - chúa Trịnh miễn phí
Bạn vừa đọc Post Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Review Xã hội Việt Nam thời vua Lê - chúa Trịnh tiên tiến và phát triển nhất và Chia SẻLink Tải Xã hội Việt Nam thời vua Lê - chúa Trịnh miễn phí.