Trong chiến tranh thế giới thứ nhất 1914 1918 sự kiện nào mở ra bước chuyển biến lớn vì sao - Hướng dẫn FULL

Mẹo về Trong trận chiến tranh toàn thế giới thứ nhất 1914 1918 sự kiện nào mở ra bước chuyển biến lớn vì sao Mới Nhất

You đang tìm kiếm từ khóa Trong trận chiến tranh toàn thế giới thứ nhất 1914 1918 sự kiện nào mở ra bước chuyển biến lớn vì sao được Update vào lúc : 2022-05-08 22:30:09 . Với phương châm chia sẻ Bí quyết về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi Read Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha.

Đáp án: D

Nội dung chính

• CÂU HỎI HOT CÙNG CHỦ ĐỀ
• Chủ nghĩa đế quốc và sự tranh giành thuộc địa
• Liên minh quân sự chiến lược, chạy đua vũ trang, quân phiệt
• Chủ nghĩa dân tộc bản địa
• Chiến tranh là tất yếu?
• Các quan tâm quyền lợi
• 1914: Đức phải chiến đấu trên 2 mặt trận
• 1915 – 1916: Đức dữ thế chủ động tiến công
• 1917: Năm bản lề
• 1918:Phe Trung tâm thua trận
• Chiến tranh trên bộ
• Chiến tranh trên biển khơi, trên không
• Các vũ khí mới

Giải thích: Mục…III….Trang…36…..SGK Lịch sử 11 cơ bản

CÂU HỎI HOT CÙNG CHỦ ĐỀ

Trong quy trình Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất (1914 - 1918) sự kiện nào ghi lại bước chuyển biến lớn trong cục diện chính trị toàn thế giới?

A. Đức đầu hàng Đồng minh không Đk.

B. Chiến thắng Véc-đoong của quân dân Pháp.

C. Mĩ tham chiến và đứng về phe Hiệp ước.

D. Cách mạng tháng Mười ở Nga năm 1917 thành công xuất sắc.

Các vướng mắc tương tự

Trong quy trình trận chiến tranh toàn thế giới thứ nhất, sự kiện nào ghi lại bước chuyển biến lớn trong cục diện chính trị toàn thế giới?

A. Thất bại thuộc về phe liên minh.

B. Chiến thắng Véc-đoong.

C. Mĩ tham chiến.

D. Cách mạng tháng Mười Nga.

Sự kiện ghi lại bước chuyển biến lớn của cục diện chính trị toàn thế giới trong Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất là

A. Chính phủ mới được xây dựng ở Đức 

B. Cách mạng bùng nổ mạnh mẽ và tự tin ở Đức

C. Đức kí hiệp định đầu hàng không Đk

D. Cách mạng tháng Mười Nga thắng lợi và Nhà nước Xô viết được xây dựng

Sự kiện nào ghi lại bước chuyển lớn trong cục diện chính trị toàn thế giới trong Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất?

A. Chính phủ mới được xây dựng ở Đức

B. Cách mạng bùng nổ ở Đức

C. Đức kí hiệp định đầu hàng không Đk

D. Thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga và việc xây dựng Nhà nước Xô viết

Đâu không phải sự biến hóa trong chủ trương cai trị của thực dân Pháp ở Đông Dương khi nước Pháp tham gia cuộc trận chiến tranh toàn thế giới thứ nhất (1914-1918)?

A. Củng cố khối mạng lưới hệ thống quan lại, tay sai ở Đông Dương 

B. Thiết lập một nền cai trị cứng rắn 

C. Mở rộng thương thuyết với chính phủ nước nhà Trung Hoa 

D. Trao lại quyền thống trị cho chính phủ nước nhà Nam triều

Đến năm 1917, yếu tố nào tác động để Mĩ quyết định hành động đứng về phe Hiệp ước trong Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất?

A. Có đủ kĩ năng chi phối Hiệp ước

B. Các nước Đức – Áo – Hung đã suy yếu

C. Phong trào cách mạng ở những nước dâng cao

D. Phong trào phản đối trận chiến tranh của nhân dân Mĩ tăng trưởng mạnh

Đến năm 1917, yếu tố tác động để Mĩ quyết định hành động đứng về phe Hiệp ước trong Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất là gì?

A. Các nước Đức, Áo - Hung đã suy yếu

B. Có đủ kĩ năng để chi phối phe Hiệp ước

C. Phong trào cách mạng ở những nước dâng cao

D. Phong trào phản đối trận chiến tranh tăng trưởng mạnh mẽ và tự tin ở Mĩ

Nội dung nào không phản ánh đúng những chủ trương cai trị của thực dân Pháp ở Việt Nam trong trong năm trình làng Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất (1914 – 1918)

A. Bắt nhân dân mua công trái, đóng thêm nhiều thứ thuế,...

B. Đẩy mạnh vơ vét sức người, sửa của của nhân dân Việt Nam.

C. Tiến hành cuộc khai thác thuộc địa lần thứ hai ở Việt Nam.

D. Đẩy mạnh khai thác than và sắt kẽm kim loại; thu hẹp diện tích s quy hoạnh trồng lúa,...

Sự kiện nào ghi lại sự thất bại của kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh” của Đức trong quy trình đầu cuộc Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất?

A. Quân Đức tiến công Bỉ, chặn con phố ra biển, không cho quân Anh sang tiếp viện

B. Quân Pháp phản công giành thắng lợi trên sông Mác-nơ, quân Anh đổ xô lên lục địa châu Âu

C. Quân Đức dồn binh sĩ sang mặt trận phía Đông, cùng quân Áo – Hung tiến công Nga quyết liệt

D. Quân Nga tiến công vào Đông Phổ, buộc Đức phải điều quân từ mặt trận phía Tây về chống lại quân Nga

Sự kiện nào trong Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất (1914 – 1918) ghi lại bước chuyển biến lớn trong cục diện chính trị toàn thế giới?

Phương pháp giải:

Suy luận.

Lời giải rõ ràng:

Sự kiện Cách mạng tháng Mười Nga bùng nổ, thắng lợi (11-1917) trong quy trình cuộc Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất (1914 – 1918) đang trình làng đã ghi lại bước chuyển biến lớn trong cục diện chính trị toàn thế giới, nước xã hội chủ nghĩa thứ nhất trên toàn thế giới được hình thành.

Chọn: B

Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất, còn được gọi là Đại chiến toàn thế giới lần thứ nhất, Đệ nhất Thế chiến hay Thế chiến I, là một cuộc trận chiến tranh toàn thế giới bắt nguồn tại châu Âu từ thời điểm ngày 28 tháng 7 năm 1914 đến ngày 11 tháng 11 năm 1918.

Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất
Theo chiều kim đồng hồ đeo tay từ trên xuống:

• Quang cảnh Bapaume sau trận Somme, 1916
• Xe tăng Mark V của Anh vượt qua phòng tuyến Hindenburg, 1918
• HMS Irresistible bị chìm sau khi va vào thủy lôi ở Dardanelles, 1915
• Một đội súng máy Vickers của Anh đeo mặt nạ phòng độc trong trận Somme, 1916
• Máy bay chiến đấu Albatros D.III của Đức gần Douai, Pháp, 1917

Thời gian28 tháng 7 1914 – 11 tháng 11 1918 (1914-07-28 – 1918-11-11)
(4 năm, 3 tháng và 2 tuần)

Các hiệp ước hòa bình

• Hòa ước Versailles
  Được ký vào trong ngày 28 tháng 6 năm 1919
  (4 năm và 11 tháng)[a]
• Hòa ước Saint-Germain-en-Laye
  Được ký vào trong ngày 10 tháng 9 năm 1919
  (5 năm, 1 tháng, 1 tuần và 6 ngày)
• Hòa ước Neuilly-sur-Seine
  Được ký vào trong ngày 27 tháng 9 năm 1919
  (4 năm, 1 tháng, 1 tuần và 6 ngày)[b]
• Hòa ước Trianon
  Được ký vào trong ngày 4 tháng 6 năm 1920
  (5 năm, 10 tháng và 1 tuần)
• Hòa ước Sèvres
  Được ký vào trong ngày 10 tháng 8 năm 1920
  (6 năm, 1 tuần và 6 ngày)[c]
• Hòa ước Hoa Kỳ–Áo
  Được ký vào trong ngày 24 tháng 8 năm 1921
  (3 năm, 8 tháng, 2 tuần và 3 ngày)[d][e]
• Hòa ước Hoa Kỳ–Đức
  Được ký vào trong ngày 25 tháng 8 năm 1921
  (4 năm, 4 tháng, 2 tuần và 5 ngày)[f]
• Hòa ước Hoa Kỳ–Hungary
  Được ký vào trong ngày 29 tháng 8 năm 1921
  (3 năm, 8 tháng, 3 tuần và 1 ngày)[g]
• Hòa ước Lausanne
  Được ký vào trong ngày 24 tháng 7 năm 1923
  (8 năm, 8 tháng, 3 tuần và 4 ngày)[h]

Địa điểm

Châu Âu, Châu Phi, Trung Đông, Quần hòn đảo Thái Bình Dương, Trung Quốc, Ấn Độ Dương, Bắc và Nam Đại Tây Dương

Kết quả

Khối Hiệp ước giành thắng lợi

• Chiến thắng của Liên minh Trung tâm ở Mặt trận phía Đông bị vô hiệu hóa bởi thất bại ở Mặt trận phía Tây và Mặt trận Ý
• Sự sụp đổ của toàn bộ những đế quốc lục địa ở Châu Âu (gồm có Đức, Nga, Ottoman và Áo-Hung)
• Cách mạng Nga và Nội chiến Nga, với việc sụp đổ của Đế quốc Nga và sự hình thành của Liên bang Xô viết
• Tình trạng tạm bợ và những cuộc cách mạng trình làng phủ rộng rộng tự do ra khắp Châu Âu và Châu Á
• Thành lập Hội Quốc Liên

Thay đổi
lãnh thổ

Hình thành những vương quốc mới ở Châu Âu và Trung Đông

Chuyển giao những thuộc địa và vùng lãnh thổ của Đức, phân loại đế quốc Ottoman cũ, Áo-Hung và Đế quốc Nga cho những vương quốc khác

Tham chiến Khối Hiệp ước:
 Pháp

 Đế quốc Anh

•  Liên hiệp Anh
•  Canada
•  Australia
•  Ấn Độ
• Ceylon
•  New Zealand
•  Newfoundland
•  Nam Phi

• Đế quốc Nga[i]
  (đến 1917)
•  Serbia
•  Bỉ
•  Nhật Bản
•  Montenegro
•  Ý (từ 1915)
•  Hoa Kỳ
  (từ 1917)
•  România (từ 1916)
• Bồ Đào Nha (từ 1916)
• Hejaz (từ 1916)
•  Hy Lạp (từ 1917)
• Xiêm (từ 1917)
• Trung Quốc (từ 1917)
• ... và nhiều nước khác

Liên minh Trung tâm:

•  Đức
•  Áo-Hung
•  Đế quốc Ottoman
•  Bulgaria (từ 1915)
• ... và nhiều nước khác

Chỉ huy và lãnh đạo

• Raymond Poincaré
• Georges Clemenceau
• George V
• Herbert Henry Asquith
• David Lloyd George
• Nicholas II[j]
• Alexander Kerensky
• Victor Emmanuel III
• Vittorio Orlando
• Woodrow Wilson
• Thiên hoàng Đại Chính
• Albert I
• Peter I
• Ferdinand I
  và nhiều người khác ...

• Wilhelm II
• Franz Joseph I[k]
• Karl I
• Mehmed V[l]
• Mehmed VI
• Bộ ba Pasha
• Ferdinand I
  và nhiều người khác ...

Lực lượng Tổng cộng: 42,928,000[1]

• 12,000,000
• 8,660,000[m]
• 5,839,000[n][2]
• 5,093,000
• 4,744,000
• 1,680,000
• 1,234,000
• 800,000
• 707,000
• 629,000
• 417,000
• 380,000
• 230,000
• 200,000
• 136,000
• 129,000
• 50,000

Tổng cộng: 25,248,000[1]

• 13,250,000
• 7,800,000
• 2,998,000
• 1,200,000

68,176,000 (Tổng toàn bộ)Thương vong và tổn thất

• Quân nhân chết: 5,525,000
• Quân nhân bị thương: 12,832,000
• Tổng cộng: 18,357,000 
• Dân thường chết: 4,000,000

biết thêm rõ ràng ... Quân nhân chết theo vương quốc:[3][4]

• 1,811,000
• 1,398,000
• 1,115,000
• 651,000
• 250,000–335,000
• 275,000
• 117,000
• 59,000–88,000
• 26,000
• 7,000
• 3,000
• <1,000

• Quân nhân chết: 4,386,000
• Quân nhân bị thương: 8,388,000
• Tổng cộng: 12,774,000 
• Dân thường chết: 3,700,000

biết thêm rõ ràng ... Quân nhân chết theo vương quốc:[3]

• 2,051,000
• 1,200,000
• 772,000
• 88,000

Cuộc trận chiến tranh này là một trong những sự kiện có ảnh hưởng nhất trong lịch sử toàn thế giới.[5] Đây là cuộc trận chiến tranh xuất hiện trận chính bao trùm khắp châu Âu và ảnh hưởng ra toàn toàn thế giới, lôi kéo toàn bộ những cường quốc châu Âu và Bắc Mỹ vào trận chiến với số rất nhiều người chết trên 19 triệu người, đồng thời có sức tàn phá và ảnh hưởng về vật chất lẫn tinh thần của quả đât rất thâm thúy và lâu dài. Khác với những cuộc trận chiến tranh trước đó, người Âu châu phải chiến đấu cả trên mặt trận lẫn ở hậu phương. Phụ nữ phải thao tác thay phái mạnh, đồng thời sự tăng trưởng của công nghệ tiên tiến và phát triển cũng luôn có thể có ảnh hưởng đến tính chất trận chiến tranh; hoàn toàn có thể thấy sự hiệu suất cao của không quân và xe tăng trong chiến đấu Tính từ lúc cuộc Đại chiến này.[6][7] Chiến tranh chiến hào gắn sát với cuộc Đại chiến toàn thế giới lần thứ nhất trong thời hạn đầu của nó.[8]

Đây là trận chiến giữa phe Hiệp Ước (hầu hết là Anh, Pháp, Nga và tiếp theo đó là Hoa Kỳ, Brasil) với phe Liên minh Trung tâm (hầu hết là Đức, Áo-Hung, Bulgaria và Ottoman). Cuộc chiến khởi đầu với Vụ ám sát thái tử Áo-Hung (sẽ là "ngòi nổ" của cuộc trận chiến tranh), dẫn đến việc Áo - Hung tuyên chiến với Serbia.[9][10] Sự kiện này được tiếp nối đuôi nhau bởi việc Hoàng đế Đức là Wilhelm II truyền lệnh cho những tướng lĩnh đưa quân tiến công Bỉ, Luxembourg và Pháp, theo kế hoạch Schlieffen.[11] Hơn 70 triệu quân nhân được lôi kéo ra trận chiến, trong số đó có 60 triệu người Âu châu, trong một trong những cuộc trận chiến tranh lớn số 1 trong lịch sử.[12][13] Trong cuộc trận chiến tranh kinh hoàng này, Pháp là nước chịu tổn thất nặng nề hơn hết và hoàn toàn bị kiệt quệ, dẫn tới sự đại bại của tớ trong những cuộc trận chiến tranh về sau.[14][15] Những trận đánh quyết liệt nhất trong cuộc Chiến tranh toàn thế giới lần thứ nhất cũng trình làng trên đất Pháp.[16] một trận đánh đáng nhớ của cuộc Đại chiến là tại Verdun cùng năm đó, khi quân Đức tiến công thành cổ Verdun của Pháp, nhưng không thành công xuất sắc.[17] Tuy nhiên, trận chiến đẫm máu nhất là tại sông Somme (1916), khi liên quân Anh - Pháp đánh bất phân thắng bại với quân Đức[18], trong lúc chiến dịch quân sự chiến lược lớn số 1 là Cuộc tổng tiến công của Brusilov, khi quân Nga vượt mặt liên quân Áo-Hung và Đức.

Tất cả những đế quốc quân chủ (trừ Đế quốc Anh) đều sụp đổ trong cuộc trận chiến tranh này. Đảng Bolshevik lên nắm quyền tại nước Nga sau cuộc Cách mạng Tháng Mười lật đổ Nga hoàng, trong lúc việc Đức bại trận lại tạo Đk cho Đức Quốc Xã lên nắm quyền nhờ biết khai thác tâm ý bất mãn của người dân.[5] Tuy nước Đức thua cuộc nhưng về thương mại và công nghiệp họ không biến thành tổn hại gì lớn,[19] vì thế về những mặt này họ đã thắng lợi cuộc Chiến tranh toàn thế giới lần thứ nhất.[20]

Không một nước châu Âu nào thật sự thắng lợi cuộc trận chiến tranh này, toàn bộ đều chịu tổn hại nặng nề về người và của. Sau trận chiến tranh, châu Âu lâm vào cảnh tình trạng khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ và những cao trào chủ nghĩa dân tộc bản địa trỗi dậy ở những nước bại trận.[5] Điển hình là tại Thổ Nhĩ Kỳ, bão táp trào lưu cách mạng giải phóng dân tộc bản địa rầm rộ, đưa dân tộc bản địa này từ từ hồi sinh, và buộc phe Hiệp Ước phải xóa khỏi những lao lý khắc nghiệt sau khi cuộc Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất chấm hết.[21][22] Nước duy nhất không biến thành tàn phá mà còn thu được lợi nhuận lớn từ trận chiến này là Hoa Kỳ, nó đã tạo Đk cho nước này vượt trên những nước châu Âu về kinh tế tài chính Tính từ lúc sau trận chiến.

Trước đây ở những nước nói tiếng Anh dùng từ "Đại chiến" (Great War). Vài thập kỷ sau, tên thường gọi Chiến tranh toàn thế giới lần thứ nhất (World War I) mới được vận dụng để phân biệt với cuộc Chiến tranh toàn thế giới thứ hai.[23] Đương thời, nó còn được gọi với tên thường gọi "Cuộc trận chiến tranh chấm hết mọi cuộc trận chiến tranh" (The war to end all wars) bởi quy mô và sự tàn phá kinh khủng nó gây ra.[24] Chính những yếu tố liên quan tới Hoà ước Versailles 1918 đã làm cho cuộc Chiến tranh toàn thế giới thứ hai bùng nổ.[25]

Đây là một trận chiến để lập lại trật tự toàn thế giới mới, nó làm sụp đổ 4 đế chế hùng mạnh mẽ và tự tin của châu Âu và toàn thế giới lúc đó là Đế quốc Nga, Đế chế Đức, Đế quốc Áo-Hung và Đế quốc Ottoman, làm thay đổi thâm thúy bộ mặt của châu Âu và toàn thế giới. Tuy nhiên tuy nhiên là trận chiến đẫm máu và quyết liệt như vậy nhưng trận chiến này đang không xử lý và xử lý được những xích míc gốc rễ và "toàn thế giới mới" mà nó tạo ra còn đặt châu Âu và toàn thế giới trước những yếu tố và xích míc khác còn trầm trọng hơn như phát sinh nhà nước theo Chủ nghĩa Cộng sản tại Nga, Chủ nghĩa quân phiệt và Chủ nghĩa phát xít tại Ý, Đức và Nhật, sự chia cắt, xâm phạm quyền tự quyết của những dân tộc bản địa... Những việc này sẽ dẫn đến bùng nổ Chiến tranh toàn thế giới thứ hai. Đó là nguyên do một số trong những nhà nghiên cứu và phân tích nhận định rằng Chiến tranh toàn thế giới thứ hai chỉ là yếu tố tiếp nối đuôi nhau của Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất sau gần 20 năm tạm nghỉ lấy sức.

Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất xẩy ra giữa 2 khối liên minh quân sự chiến lược được hình thành sau thế kỷ XIX: 1 bên là liên minh 3 đế quốc Anh - Pháp - Nga, hay được gọi là khối Hiệp ước Entente ba bên (trong tiếng Pháp entente nghĩa là yếu tố đồng thuận, hiệp ước) sau này còn thêm Hoa Kỳ và một số trong những nước khác tham gia; bên kia là phe Liên minh Trung tâm (Central Powers, hay còn gọi là Liên minh 3 nước) gồm Đức, Áo – Hung và Ottoman.

Tuy nhiên tiếp theo đó Ý chiến đấu bên phía Entente 3 bên nhưng Liên minh Trung tâm lại sở hữu thêm liên minh là Đế quốc Ottoman và Bulgaria. Trong khi vai trò của những liên minh chính trong Entente 3 bên khá đồng đều trong việc gánh vác sức nặng trận chiến tranh thì ở bên phía Liên minh Trung tâm vai trò những liên minh đó đó là mờ nhạt hơn, chỉ Đức có vai trò trụ cột vì thực tiễn xích míc hầu hết gây ra trận chiến tranh là gắn sát với tham vọng chính trị kinh tế tài chính của đế quốc Đức lúc đó. Lúc bấy giờ, 2 cường quốc quân sự chiến lược hùng mạnh nhất của châu Âu là Đức và Anh.[26]

 

Các nước tham chiến tại châu Âu. Hình dáng tiểu bang Illinois nằm ở vị trí bên trái để hoàn toàn có thể so sánh diện tích s quy hoạnh.

  Khối Trung tâm (Central Powers)

  Khối Hiệp ước (Entente Powers)

  Các nước trung lập

Về khía cạnh chính trị – quân sự chiến lược đấy là lần thứ nhất toàn thế giới nghe biết 1 kiểu trận chiến tranh tổng lực, trận chiến tranh toàn vẹn và tổng thể. Chiến tranh trình làng không những ác liệt trên bộ, trên không, trên biển khơi mà những bên thực thi vây hãm bóp nghẹt kinh tế tài chính của nhau, đánh vào ý chí và bản lĩnh chịu đựng của dân tộc bản địa, thử thách tiềm lực kinh tế tài chính và sức mạnh tinh thần của đối phương. Các cường quốc như Đế quốc Nga, Đế quốc Áo-Hung và Đế quốc Đức đã thất bại và sụp đổ dù quân đội của tớ vẫn còn đấy hiện hữu (đặc biệt quan trọng quân đội Đức vẫn còn đấy đang trên đất đối phương, và quân địch còn chưa xâm phạm tới lãnh thổ của tớ). Các nước này đã thua trận vì xã hội kiệt sức, không thể kham nổi trận chiến tranh – 1 kiểu trận chiến tranh tiêu tốn với cường độ cực cao, khiến chính phủ nước nhà đất của tớ bị những lực lượng trong nước lật đổ.

Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất trình làng theo 1 kiểu kế hoạch trận chiến tranh tân tiến. Trước đây châu Âu đã từng có những trận chiến theo liên minh nhiều nước như Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha, Chiến tranh Kế vị Áo, Chiến tranh Bảy năm, Chiến tranh Napoléon, v.v... Nhưng những trận chiến đó có kết quả trận chiến tranh tùy từng 1 hoặc vài trận đánh lớn có tính quyết định hành động trình làng trong một-2 ngày tại 1 điểm quyết chiến hoặc một vài chiến dịch trong vài tuần hoặc một vài tháng, những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt chiến sự xen kẽ với hoà bình. Kết cục trận chiến tranh không triệt để: thua trận thì ký hoà ước nhượng bộ, chờ vài năm hồi sinh tiềm lực rồi lại tham chiến tiếp (điển hình như những trận chiến thời Napoléon I). Các trận chiến đó phụ thuộc thật nhiều, nếu không nói là phần lớn, vào tài thao lược của nhà cầm quân. Còn từ nay, Tính từ lúc Thế chiến I, lần thứ nhất quả đât tận mắt tận mắt chứng kiến một kiểu trận chiến tranh lâu dài, quy mô, huỷ diệt. Chiến sự giàn trải trên khắp mặt trận, khắp cả lục địa. Vai trò thành viên của thống soái trong trận chiến tranh bị hạn chế mà tiềm lực kinh tế tài chính và ý chí, sức mạnh tinh thần của vương quốc nổi lên là yếu tố quyết định hành động.

Trên mặt trận về khía cạnh thuần tuý quân sự chiến lược đấy là một cuộc trận chiến tranh đã có những đặc trưng tân tiến: quân đội là quân đội phần đông. Lần thứ nhất trên toàn thế giới trận chiến tranh theo giải pháp đội hình tản mác không hề những khối quân lực xếp hàng tiến công và phòng thủ theo đội hình ô vuông dày đặc rất đặc trưng của mọi cuộc trận chiến tranh trước kia. Cuộc trận chiến tranh này đặc trưng áp hòn đảo bởi hình thức trận chiến tranh trận địa mà điển hình nhất là khối mạng lưới hệ thống chiến hào trở thành phương tiện đi lại phòng thủ chính yếu, thành quách pháo đài trang nghiêm đang không hề vai trò phòng ngự quan trọng nữa. Các bên phòng thủ trong chiến hào với khối mạng lưới hệ thống ụ súng máy, dây thép gai, bãi mìn và trận địa pháo dày đặc với chiến tuyến ngăn đôi giữa 2 phía đối địch. Chiến tranh trận địa hay trận chiến tranh chiến hào ở thời kỳ này thường có tính chất là rất khó tiến công và rất dễ dàng phòng thủ nên trận chiến tranh có diễn biến chậm rãi ít năng động, ít có những thắng lợi quân sự chiến lược dứt khoát. Kết cục trận chiến tranh tùy từng sự chịu đựng dẻo dai của những bên đối kháng riêng với gánh nặng trận chiến tranh tiêu tốn tổng lực.

Xem bài chính: Vụ ám sát thái tử Áo-Hung.

Sự việc Đại công tước Franz Ferdinand của Áo - Hung bị một thành phần dân tộc bản địa chủ nghĩa người Serbia tên là Gavrilo Princip ám sát tại Sarajevo vào trong ngày 28 tháng 6 năm 1914 sẽ là khởi xướng của cuộc thế chiến này, nhưng thực ra đó chỉ là "giọt nước tràn ly". Vụ ám sát thái tử Áo-Hung chỉ là cái cớ để những bên chính thức khai chiến sau thuở nào gian dài chạy đua vũ trang nhằm mục đích sẵn sàng sẵn sàng trận chiến tranh. Chiến tranh là "phải nổ ra" do xích míc Một trong những vương quốc ở châu Âu đã chín muồi, những bên tham chiến từ trước đó khá lâu đã có những xích míc đối kháng với nhau, và muốn triệt hạ nhau bằng quân sự chiến lược để phân loại lại toàn thế giới.

Nguyên nhân và bản chất của trận chiến tranh này là rất phức tạp, đa diện, nhưng hoàn toàn có thể được tổng kết như sau:

Chủ nghĩa đế quốc và sự tranh giành thuộc địa

Lenin và những người dân Bolshevik, cùng một phần lớn những người dân xã hội chủ nghĩa của châu Âu phân tích có cơ sở rằng trận chiến tranh là xích míc của yếu tố tăng trưởng của những nước chủ nghĩa đế quốc đứng đầu ở châu Âu và trận chiến tranh có tính chất trận chiến tranh đế quốc: đó là trận chiến nhằm mục đích tranh giành, phân loại lại thuộc địa Một trong những nước đế quốc, là cuộc trận chiến tranh phi nghĩa riêng với toàn bộ những phe tham chiến.

 

Tranh biếm họa về những nước Anh, Đức, Nga, Pháp, và Nhật tranh nhau chiếm thuộc địa ở Trung Quốc. Trong bức tranh, vua nước Đức Wilhelm II (đội mũ chóp nhọn) tỏ thái độ chán ghét rõ ràng với nữ hoàng Anh Victoria

Theo phân tích của Lenin, nguyên nhân trận chiến tranh bắt nguồn ngay từ thời gian giữa thế kỷ XVI: ở thời gian này, những nước châu Âu khởi đầu hình thành Chủ nghĩa tư bản. Để tìm kiếm tài nguyên và lợi nhuận, những nước thực dân châu Âu khởi đầu bành trướng lãnh thổ, đem quân xâm chiếm những nước châu Á, châu Phi để biến những nước này thành thuộc địa. Đến thời gian cuối thế kỷ XIX, về cơ bản thì toàn bộ châu Á, châu Phi đã biết thành trở thành thuộc địa. Nhưng sự phân loại thuộc địa Một trong những nước châu Âu là rất không đồng đều. Anh-Pháp là 2 nước đã xâm chiếm thuộc địa từ khá sớm nên chiếm hữu được thật nhiều thuộc địa, trong lúc những nước châu Âu khác thì chiếm hữu được thấp hơn nhiều.

Đến thời gian cuối thế kỷ XIX, sự vững mạnh mẽ và tự tin của Đế quốc Đức sau Chiến tranh Pháp-Phổ đã tăng cường những tham vọng sở hữu thuộc địa và chia lại thị trường toàn thế giới của nước này. Đến thời điểm đầu thế kỷ XX, Đế quốc Đức đã vượt qua Anh, Pháp để trở thành cường quốc công nghiệp đứng đầu châu Âu và đứng thứ hai trên toàn thế giới (sau Mỹ). Nhưng trong cuộc chạy đua giành giật thuộc địa, Đức lại là nước chậm chân, bởi đến thời gian cuối thế kỷ XIX, hầu hết châu Á và châu Phi đã biết thành Anh, Pháp chiếm làm thuộc địa. Năm 1913, tổng diện tích s quy hoạnh những thuộc địa của Đức chỉ là 2,9 triệu km², trong lúc nước Anh có tới 34 triệu km², Pháp có tầm khoảng chừng gần 13 triệu km². Do quy mô thuộc địa không tương xứng với tiềm lực công nghiệp (ít thuộc địa thì tức là có ít tài nguyên và thị trường tiêu thụ), Đức là nước hiếu chiến nhất trong thời kỳ này. Ngoài ra, nước Đức chịu ràng buộc thâm thúy của truyền thống cuội nguồn quân phiệt Phổ: tôn vinh chủng tộc Đức, tích cực truyền bá tinh thần kỷ luật quân đội, chạy đua vũ trang. Lenin đã tổng kết đặc trưng của nước Đức thời kỳ này là "Chủ nghĩa đế quốc quân phiệt, hiếu chiến".

Nhưng tham vọng của Đức gặp phải sự phản kháng của những nước "đế quốc già" là nước Anh, Pháp và Nga. Các "đế quốc già" này về cơ bản đã sở hữu gần hết những thuộc địa bát ngát khắp toàn thế giới và muốn duy trì quyền thống trị của tớ, không thích "chia phần" cho những thế lực mới phất như Đức. Đế quốc Áo–Hung và Đế quốc Ottoman từ lâu đã suy yếu, nhưng vẫn muốn có đủ "tư cách" và vai trò để tranh giành ảnh hưởng trong khu vực Trung Âu, Balkan và Kavkaz. Các cường quốc khác can thiệp vào khu vực đó để tranh giành ảnh hưởng với nhau...

Do có cùng tiềm năng tranh giành thuộc địa với Anh-Pháp, nước Đức đã cùng Áo - Hung, Italia xây dựng "phe Liên Minh" vào năm 1882 để sẵn sàng sẵn sàng trận chiến tranh chia lại toàn thế giới. Để đối phó, Anh đã ký kết với Nga và Pháp những Hiệp ước tay đôi hình thành phe Hiệp ước (thời điểm đầu thế kỷ XX). Từ đó, ở châu Âu đã tạo nên 2 khối quân sự chiến lược đối đầu nhau. 2 bên ra sức chạy đua vũ trang, sẵn sàng sẵn sàng cho trận chiến tranh. Một cuộc trận chiến tranh đế quốc nhằm mục đích phân loại thuộc địa trên toàn thế giới không thể tránh khỏi.

Sự xích míc mang tính chất chất chất đế quốc chủ nghĩa yên cầu một cuộc "chém giết lớn" để phân định lại ngôi thứ và lập lại trật tự toàn thế giới, Từ đó những thế lực mới nổi (đứng đầu là Đế quốc Đức) mong ước vượt mặt những thế lực cũ (Anh, Pháp, Nga) để chiếm lấy thuộc địa của kẻ thua.

Mặt khác, việc phát động trận chiến tranh của những nước đế quốc còn nhằm mục đích đối phó với những tạm bợ trong nội bộ vương quốc. Đầu thế kỷ XX, phần lớn giai cấp lao động ở những nước bị bóc lột nặng nề, đời sống rất khốn khó (công nhân thường xuyên phải thao tác 12 giờ/ngày, đồng lương lại thấp, việc sa thải trình làng bừa bãi, trẻ con 12 tuổi đã phải đi làm việc công nhân phụ giúp cha mẹ...). Sự áp bức đó tạo ra xích míc nóng giãy giữa người lao động với chủ tư bản, nhiều vương quốc đã tiềm ẩn trào lưu cách mạng (nhất là ở Nga, Đức và Áo-Hung). Việc phát động trận chiến tranh sẽ kích thích tinh thần ái quốc của người dân, làm họ quên đi những yếu tố trong nước và xoa dịu xích míc trong tâm những nước đế quốc.

Liên minh quân sự chiến lược, chạy đua vũ trang, quân phiệt

Từ nguyên nhân xích míc quyền lợi, sự thèm muốn tranh giành thuộc địa đã dẫn tới một nhóm nguyên nhân khác cũng khá được những nhà nghiên cứu và phân tích chỉ ra, là khối mạng lưới hệ thống những liên minh quân sự chiến lược, sự chạy đua vũ trang và Chủ nghĩa quân phiệt của những đế chế:

• Liên minh quân sự chiến lược theo khối: Trong những xích míc và tương đương quyền lợi, những vương quốc tìm kiếm lôi kéo những nước có cùng quyền lợi để xây dựng những hiệp ước liên minh quân sự chiến lược để tăng cường thế lực, bành trướng ảnh hưởng. Việc này làm cho tình hình toàn thế giới càng trở nên cực kỳ căng thẳng mệt mỏi vì bất kể 1 xung đột vương quốc nào đều hoàn toàn có thể trở thành xung đột quốc tế, điều này là rất điển hình cho Thế chiến I. Và thực tiễn đã cho toàn bộ chúng ta biết từ một sự kiện ám sát có tính dân tộc bản địa trong Đế chế Áo - Hung, xích míc đã được cộng hưởng, khuếch đại và trở thành trận chiến tranh toàn thế giới.

 

Lính Áo trên mặt trận

• Chạy đua vũ trang: điển hình là trước thế chiến, Anh cho hạ thuỷ lớp chiến diệt hạm Dreadnought với những tính năng chiến đấu cách mạng trên biển khơi, tạo ra chạy đua vũ trang quyết liệt giữa Anh và Đức. Việc những vương quốc chạy đua vũ trang để duy trì và giành ưu thế quân sự chiến lược trên bộ và trên biển khơi dẫn đến việc phản ứng tương ứng của phía đối địch. Kết quả là cả hai phe đều thấy bị đe doạ từ phía bên kia và lại càng chạy đua vũ trang và lại bị đe doạ ở tại mức độ mới cao hơn. Đây cũng là một trong nguyên nhân gây ra trận chiến tranh.
• Chủ nghĩa quân phiệt: tại những vương quốc quân chủ chuyên chế như Đế quốc Nga, Đế chế Đức, Đế quốc Áo - Hung và Đế quốc Ottoman và cả ở những vương quốc khác thì tầng lớp quân nhân, tướng lĩnh có một thế lực và ảnh hưởng rất rộng. Họ không hề bị trấn áp bởi những thiết chế dân chủ, lại rất thân thiện Hoàng đế và luôn có Xu thế hiếu chiến và tinh thần ái quốc mãnh liệt của Chủ nghĩa Sôvanh (chauvinism).

Chủ nghĩa dân tộc bản địa

Sau thế kỷ XIX tại châu Âu khi những giá trị tự do thành viên và quyền tự quyết của thành viên được trao thức thì hiển nhiên nhận thức về quyền dân tộc bản địa tự quyết của những dân tộc bản địa hiện giờ đang bị điều khiển và tinh chỉnh bởi những dân tộc bản địa cường quốc sẽ trỗi dậy và gặp phải sự ngăn trở của những dân tộc bản địa khác. Sự thức tỉnh tình cảm dân tộc bản địa thường đi kèm theo với Chủ nghĩa Sôvanh và trên con phố tìm vị thế của tớ những dân tộc bản địa nhỏ thường tìm sự bảo trợ của những liên minh lớn để chống lại những quân địch cận kề. Điều đó dẫn đến những xung đột được tích luỹ và trận chiến tranh là cách giải toả ở đầu cuối.

Chủ nghĩa dân tộc bản địa là nguyên nhân chính của vụ ám sát thái tử Áo-Hung tại Bosnia. Sau trận chiến Nga-Thổ 1878, Nga có ảnh hưởng lớn ở Balkan. Áo-Hung lại điều khiển và tinh chỉnh chính phủ nước nhà tại Bosnia và năm 1908 thì gạt Thổ Nhĩ Kỳ thoát khỏi đây, nắm toàn bộ ảnh hưởng ở Bosnia. Nga vận động những nước còn sót lại trên bán hòn đảo Balkan lập ra Liên minh Balkan kỳ vọng khối này sẽ đẩy lùi Áo-Hung. Nhưng do những xích míc trước kia riêng với Đế chế Ottoman, khối này đang không chống lại Áo-Hung mà gây Chiến tranh Balkan lần thứ nhất 1912-1913 với Thổ Nhĩ Kỳ. Song do sự phân loại quyền lợi không đều, Chiến tranh Balkan lần thứ hai 1913 lại bùng phát, và Bulgaria là nước bại trận. Đến năm 1914, Thổ Nhĩ Kỳ gần như thể chỉ có một ít ảnh hưởng ở bán hòn đảo này, hầu hết ở Albania. Áo-Hung lại trở thành quân địch lớn của Liên minh Balkan. Serbia, nước theo chủ nghĩa dân tộc bản địa mạnh nhất tại Balkan thời gian hiện nay đã vận động Chủ nghĩa dân tộc bản địa Bosnia là nước có chung đường biên giới giới với Serbia để đánh đuổi Áo-Hung thoát khỏi Balkan. Một thành phần được trợ giúp bởi tổ chức triển khai dân tộc bản địa Bàn tay đen của Serbia đã ám sát hoàng tử Áo-Hung vào 28 tháng 6 năm 1914. Sau đó, Áo-Hung rình rập đe dọa Serbia và 1 tháng sau, Áo-Hung tuyên bố trận chiến tranh với Serbia vào trong ngày 28 tháng 7 năm 1914.

Chiến tranh là tất yếu?

Trong những học giả toàn thế giới khi đề cập nguyên nhân trận chiến tranh có xuất hiện vướng mắc: Liệu hoàn toàn có thể tránh khỏi cuộc trận chiến tranh này sẽ không còn? Với những nguyên nhân khách quan và chủ quan như vậy thì ở tầm quốc tế và lịch sử quả đât hoàn toàn có thể nói rằng: với trình độ giác ngộ chính trị của quả đât vào thời điểm đầu thế kỷ XX, khi tư duy chính trị vẫn là tư duy nước lớn, tư duy đế quốc Chủ nghĩa, khi cách tiếp cận những yếu tố quốc tế luôn theo nguyên tắc "tối đa quyền lợi cho mình, tối thiểu cho đối phương" thì Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất là "phải xẩy ra và không thể tránh khỏi". Cuộc chiến này sẽ cùng với Chiến tranh toàn thế giới thứ hai sẽ tập cho quả đât phải tâm ý theo phong cách tư duy mới là "cùng tồn tại hoà bình, những bên cùng có lợi". Để nhận thức được như vậy quả đât phải trả giá gần cả trăm triệu mạng người trong 2 cuộc đại chiến và những trận chiến khác trong thế kỷ XX. Đó là bài học kinh nghiệm tay nghề chính trị quý giá nhất của đại chiến mà nhiều khi nơi này hay nơi khác bài học kinh nghiệm tay nghề này vẫn còn đấy bị "quên béng".

Các quan tâm quyền lợi

Các nước tham chiến

• Anh: Chặn đứng tham vọng tranh giành thuộc địa, chia lại thị trường của Đế chế Đức. Ngăn cản ảnh hưởng của nước này, nỗ lực số lượng giới hạn Đức trong phạm vi châu Âu không để nước này thành cường quốc đại dương rình rập đe dọa quyền lợi thương mại thuộc địa của tớ. Hạ cấp Đế quốc Ottoman và Đế quốc Áo - Hung xuống thành những cường quốc hạng 2 để sở hữu quyền lợi tại khu vực Trung Cận Đông thật nhiều dầu mỏ.
• Pháp: Cũng in như Anh nhưng ngoài ra còn để phục thù Chiến tranh Pháp-Phổ 1870-1871 quyết giành lại 2 tỉnh Alsace và Lorraine từ Đức. Hạ bậc Đế quốc Đức để trừ mối hoạ sau này (sau trận chiến tranh phía Pháp đề xuất kiến nghị trong Hội nghị Versailles một hình thức bồi thường chiến phí kinh khủng để Đức không bao giờ ngóc đầu dậy được).
• Nga: Loại bỏ sự can thiệp và ảnh hưởng của Đức tại Ba Lan, Ukraina và vùng Baltic, vô hiệu sự cản trở của Đế quốc Ottoman khỏi Kavkaz và Balkans và vô hiệu sự xuất hiện của Áo-Hung tại Balkan. Xâm chiếm những vùng ảnh hưởng của Ottoman và Áo-Hung.
• Đức: Thoát khỏi sự kiềm tỏa của Anh-Pháp, yên cầu 1 thị trường, thuộc địa tương xứng với tiềm lực cường quốc toàn thế giới của tớ. Mở rộng vùng ảnh hưởng của tớ về phía Đông tại Ba Lan, Ukraina, Baltic, tiếp theo đó là Phần Lan.
• Áo – Hung: Nỗ lực ở đầu cuối chứng tỏ mình còn là một 1 cường quốc, cố giữ lại những gì còn giữ được trước sự việc nhòm ngó của những cường quốc khác. 2 đối phương trước mắt của Áo – Hung là Nga và Ý.
• Ý: 1 cường quốc đang lên nhưng chưa định hình, muốn có một vai trò và tiếng nói to nhiều hơn ở châu Âu và đặc biệt quan trọng tại Balkans. Trở lực chính của nước này thứ nhất là Anh tiếp theo đó khuynh hướng lại chĩa mũi nhọn đấu tranh vào Áo - Hung.
• Ottoman: Là 1 đế chế lâu lăm và lỗi thời ở Trung Cận Đông bị chèn ép ở Cận Đông (Anh, Pháp) và tại Kavkaz và Balkans (Nga). Đây là nỗ lực ở đầu cuối để duy trì đế chế.
• Nhật Bản: Cũng là một trong cường quốc đang lên. Sau Chiến tranh Nga-Nhật, Nhật Bản trở thành cường quốc và có tham vọng được xâm chiếm cả Trung Quốc, gây ảnh hưởng ở Khu vực Đông Nam Á. Sau khi ký kết Hiệp ước Anh-Nhật 1902, Nhật Bản chĩa súng vào Đức và Áo-Hung.

Ngoài ra những đế quốc quân chủ Nga, Đức, Ottoman, Áo-Hung, Nhật Bản muốn dùng thắng lợi trong trận chiến tranh với tinh thần yêu nước dâng cao để trì hoãn cải cách dân chủ, xã hội trong nước.

Các nước đồng tham chiến khác

• Hoa Kỳ: Giống như Ý và Nhật, Hoa Kỳ cũng là một trong cường quốc đang nổi. Hoa Kỳ muốn có ảnh hưởng to nhiều hơn trên toàn thế giới, và yêu cầu những nước tôn trọng quyền lợi của Hoa Kỳ trên toàn thế giới, trong số đó có cả châu Âu, châu Á và châu Phi. Đức và Anh không ủng hộ lắm về việc này. Ban đầu Hoa Kỳ không tham chiến, chỉ đứng ngoài bán vũ khí thu lợi nhuận. Nhưng đến thời gian ở thời gian cuối năm 1917, nhận thấy nếu Đức thắng lợi thì những quyền lợi của Hoa Kỳ ở châu Âu sẽ bị rình rập đe dọa, nước này quyết định hành động tham chiến cùng Anh và Pháp.
• Brazil: Từng là một trong đế quốc, tuy nhiên Brazil vẫn không từ bỏ tham vọng được gây ảnh hưởng trên toàn thế giới. Brazil đã có ý định can thiệp vào trận chiến tranh từ thời điểm năm 1914, nhưng phải chờ khi Hoa Kỳ tuyên chiến, thì Brazil mới vào cuộc.
• Romania: Là 1 vương quốc được Nga giải phóng khổi ách cai trị của người Thổ, Romania có tham vọng được tham chiến cùng Nga trong trận chiến tranh. Romania muốn có ảnh hưởng ở vùng Transilvania vốn hiện giờ đang bị trấn áp bởi Áo-Hung và gây ảnh hưởng lên những nước Balkan khác và giành lấy vùng Wallachia khỏi tay người Áo-Hung.
• Bulgaria: Là nước mạnh nhất vùng Balkan. Bulgaria nung nấu tham vọng phục thù sau Chiến tranh Balkan lần 2 bằng việc đòi lại quyền lợi ở Macedonia và bán hòn đảo Tiểu Á.
• Hy Lạp: Muốn chiếm lại hòn đảo Síp và cố đô Constantinople-những vùng đất đã mất dưới tay người Thổ.
• Bồ Đào Nha: Theo Anh, không thích chia thị trường cho Đức.
• Bỉ: Có quyền lợi in như Anh, nhưng do lãnh thổ nhỏ và dân số ít nên đồng ý trung lập. Song vì Đức xâm lược nên Bỉ tuyên chiến. Ngoài ra Bỉ còn muốn giành lấy phần còn sót lại của vùng Wallonie khỏi tay Đức.
• Serbia: Là nước mang nặng Chủ nghĩa dân tộc bản địa nhất vùng Balkan. Serbia muốn chiếm toàn bộ Balkan, hầu hết là Bosnia, Croatia và Slovenia khỏi tay Áo-Hung.

Các nước trung lập có liên quan

• Tây Ban Nha: Là 1 cựu đế quốc đã suy yếu và khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ trầm trọng, thậm chí còn nặng hơn Nga, Tây Ban Nha đã vậy còn thua trận trong trận chiến tranh với Hoa Kỳ. Khi cận kề trận chiến tranh, vua Alfonso XIII đã quyết định hành động trung lập. Tuy vậy, Tây Ban Nha dường như khá ủng hộ Đức để phục thù Anh và Hoa Kỳ-những nước có xích míc nóng giãy với Tây Ban Nha trong lịch sử.
• México: Là vương quốc có biên giới chung với Hoa Kỳ. Sau Chiến tranh Hoa Kỳ-México, México đã biết thành Hoa Kỳ cướp mất một phần lãnh thổ lớn ở phía Bắc mà ngày này đã sáp nhập vào Hoa Kỳ. México có tham vọng trả thù Hoa Kỳ nên đã dẫn đến xung đột. Tuy nhiên, cuộc Cách mạng Mexico đã khiến Mexico lục đục, dẫn đến 2 phe phái thân Mỹ-Anh và thân Đức, trong số đó, Pancho Villa, 1 người theo Chủ nghĩa dân tộc bản địa, đã ủng hộ Đức chống lại Hoa Kỳ trong lúc phe chính phủ nước nhà đất của Porfirio Díaz và tiếp theo đó là Victoriano Huerta thì ủng hộ Anh-Mỹ.
• Hà Lan: Là 1 đế quốc già và ốm yếu, nhưng Hà Lan đã tránh xung đột thành công xuất sắc với Đức và tiếp theo đó là Anh. Khi gần xẩy ra xung đột giữa Anh và Đức, Hà Lan, mặc kệ được Anh mời chào, vẫn tuyên bố trung lập.
• Thụy Điển: Giống Brazil, Thụy Điển là một trong cựu đế quốc, tuy nhiên lại thiếu tham vọng. Khi gần trận chiến tranh, Thụy Điển cũng tuyên bố trung lập, tuy nhiên thái độ của Thụy Điển, cùng với Tây Ban Nha, lại khá ủng hộ Đức vì nguyên do: thù địch dai dẳng với Nga trong lịch sử, hầu hết về lãnh thổ Phần Lan. Thụy Điển đã cho những tàu chiến và tàu ngầm Đức đóng quân tại những vị trí căn cứ thủy quân của Thụy Điển.
• Đan Mạch: Năm 1864, liên quân Áo-Phổ đã đưa quân tiến công Đan Mạch và thắng lớn trong Chiến tranh Schleswig lần hai. Từ đó, Đan Mạch liên tục thù hằn Phổ và tiếp theo đó là Đức, nên tuy tuyên bố trung lập, tuy nhiên Đan Mạch vẫn ngầm ủng hộ Anh. Thêm nữa là xích mích với Thụy Điển cũng khiến Đan Mạch thêm thù địch với Đức.
• Na Uy: Là 1 vương quốc độc lập nhưng lệ thuộc Thụy Điển, Na Uy tỏ ra ủng hộ Thụy Điển hơn so với những nước khác. Khi xẩy ra rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn trận chiến tranh, Na Uy và Thụy Điển tuyên bố trung lập, nhưng ủng hộ Đức.
• Ba Tư: Ba Tư, dưới sự lãnh đạo của triều đại Pahlavi, đã liên tục bị châu Âu chèn ép. Tuy nhiên, triều đình ở đây lại bị chính phủ nước nhà Thụy Điển, 1 nước thân Đức, khống chế. Ba Tư muốn đòi lại quyền lợi chính đáng, tuy nhiên do bị Thụy Điển trấn áp nên liên tục gặp trở ngại vất vả.

• 28 tháng 7, 1914: Áo-Hung tuyên chiến với Serbia
• 29 tháng 7, 1914: Nga kéo quân vào Áo-Hung
• 1 tháng 8, 1914: Đức tuyên chiến với Nga
• 3 tháng 8, 1914: Đức tuyên chiến với Pháp
• 4 tháng 8, 1914: Đức kéo quân vào Vương quốc Bỉ
• 4 tháng 8, 1914: Anh tuyên chiến với Đức
• 23 tháng 8, 1914: Nhật Bản tuyên chiến với Đức
• 29 tháng 10, 1914: Ottoman tiến công Nga
• 23 tháng 5, 1915: Ý tuyên chiến với Áo-Hung
• 14 tháng 10, 1915: Bulgari tuyên chiến với Serbia
• 9 tháng 3, 1916: Đức tuyên chiến với Bồ Đào Nha
• 6 tháng bốn, 1917: Mỹ tuyên chiến với Đức

Bài rõ ràng: Diễn biến Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất

 

Quân Đức tiến công Bỉ năm 1914

Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất trình làng hầu hết trên 3 mặt trận chính: Mặt trận phía Tây, Mặt trận phía Đông và Mặt trận phía Nam. Trong số đó mặt trận phía Tây giữa liên quân Pháp – Anh chống lại quân Đức có vai trò chính yếu quyết định hành động số phận trận chiến tranh vì ở đây triệu tập binh sĩ lớn số 1 có rất chất lượng nhất của toàn bộ hai phía. Mặt trận phía Đông là mặt trận giữa quân Nga chống Đức và Áo – Hung, mặt trận này còn có quy mô và vai trò không bằng mặt trận phía Tây và quân Nga thường thất bại trước quân Đức nhưng luôn làm quân đội Đức, Áo - Hung phải chiến đấu trên hai mặt trận không thể lôi kéo tổng lực lực lượng khả dĩ cho một thắng lợi quyết định hành động trong trận chiến tranh. Mặt trận phía Nam có vai trò thấp hầu hết với cùng 1 lực lượng quân đội nhỏ bé và chỉ có ý nghĩa khu vực. Mặt trận phía Nam lại phân nhỏ thành những mặt trận: Mặt trận Ý-Áo – đối chọi của quân Ý – Áo tại vùng biên giới hai nước; mặt trận Balkan: liên quân Đức, Áo – Hung, Bulgaria chống Serbia và về sau có trợ giúp của Anh, Pháp cho Serbia; mặt trận Trung Cận Đông: Liên quân Anh, Pháp hầu hết là Anh chống Ottoman; mặt trận Kavkaz: Nga chống Ottoman.

1914: Đức phải chiến đấu trên 2 mặt trận

Ngày 1 tháng 8 năm 1914, Đức tuyên chiến với Nga, ngày 3 tháng 8 với Pháp; ngày 4 tháng 8 Anh tuyên chiến với Đức và đổ xô vào lục địa. Chiến tranh lớn đã nổ ra.

Mặt trận phía Tây

Bài rõ ràng: Mặt trận phía Tây (Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất)

Ngày 2 tháng 8 năm 1914, quân Đức chiếm Luxembourg và 2 ngày sau tràn vào Bỉ, vi phạm tình trạng trung lập của nước này để lấy đường tiến vào miền Bắc nước Pháp. Kế hoạch Schlieffen của cục tổng chỉ huy Đức tính toán rằng: cuộc tiến công bất thần qua Bỉ đánh thẳng vào Bắc nước Pháp, là khu vực ít bố phòng, sẽ nhanh gọn loại nước này thoát khỏi trận chiến tranh trong vòng 40 ngày, trước lúc quân đội Nga kịp tổng động viên và tập hợp; sau khi đánh tan quân Pháp thì Đức sẽ điều quân quay sang mặt trận phía Đông xử lý và xử lý quân Nga và kết thúc trận chiến tranh.

Khi quân Đức xâm chiếm Bỉ, vì lo ngại sự kháng cự của người Bỉ, nhất là từ những tay súng bắn tỉa (franc-tireurs), quân Đức ngay từ thời điểm ngày thứ nhất ở Bỉ đã mạnh mẽ và tự tin chống lại người dân bản địa. Ngay từ thời điểm ngày 05/08, người Đức không riêng gì có khởi đầu bắn giết thường dân mà còn hành quyết có chủ ý những linh mục người Bỉ, những người dân mà Bộ Tuyên truyền Đức xác lập là đã khuyến khích hoạt động và sinh hoạt giải trí bắn tỉa. Tư lệnh Đức Helmuth von Moltke viết cho những người dân đồng cấp ở Áo của ông, Conrad von Hotzendorff, vào trong ngày 5 tháng 8: “Quá trình tiến quân của toàn bộ chúng ta ở Bỉ chắc như đinh là rất tàn bạo. Nhưng toàn bộ chúng ta đang chiến đấu cho sinh mạng của tớ và toàn bộ những ai cản đường phải ghánh đỡ hậu quả.” Tổng cộng trong gia đoạn tiến công thứ nhất, quân Đức đã giết 5.521 thường dân ở Bỉ và 896 người ở Pháp, cũng vì thế quân Đức bị người Bỉ thù hận và còn làm hại hình ảnh nước Đức trong con mắt của nhiều nhà quan sát quốc tế.

Kế hoạch Schlieffen là quá sức với Đức: ban đầu quân Đức giành được lợi thế trong những trận đánh biên giới và tiến nhanh về phía Paris hòng lấn chiếm thủ đô nước Pháp, và người Đức sắp sửa giành được thắng lợi lớn nhằm mục đích quyết định hành động kết cục trận chiến tranh. Nhưng khi đi sâu vào đất Pháp, lực lượng Đức dần bị dàn mỏng dính khiến những chỉ huy quân Đức khởi đầu mắc sai lầm không mong muốn. Ở phía đông, quân Nga cũng khởi đầu tiến công lãnh thổ Đức vào trong ngày 17 tháng 8, sớm hơn nhiều so với dự kiến của Đức là 40 ngày. Điều này khiến Đức phải rút bớt quân từ mặt trận Pháp để chuyển sang phía đông chặn đánh quân Nga, làm yếu đi lực lượng xung kích đang tiến công vào Pháp.

Thế rồi, trong trận sông Marne lần thứ nhất vào tháng 9 năm 1914 quân Đức đánh bất phân thắng bại với liên quân Pháp - Anh. Quân Đức phải lui binh về cố thủ, quân Pháp quá kiệt quệ nên không thể truy kích, nên cả hai đoàn quân không bên nào hoàn toàn có thể giành thế thượng phong. Chiến tranh trên mặt trận phía Tây dần đi vào hình thức trận chiến tranh chiến hào (Stellungskrieg), và tình hình cứ thế trong suốt 4 năm trận chiến tranh.[27][28][29] Trận đánh tiếp theo đó tại Aisne còn quyết liệt hơn hết trận sông Marne, trình làng từ 13-28 tháng 9 năm 1914. Cả hai bên đều mất hàng trăm nghìn binh sĩ, nhưng rồi đây vẫn là một trong trận chiến bất phân thắng bại.[30]

Kế hoạch đánh nhanh thắng nhanh của Đức như vậy là đã biết thành phá vỡ.

Mặt trận phía Đông

Bài rõ ràng: Mặt trận phía Đông (Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất)

 

Lính Nga tại Warszawa, nay là thủ đô Ba Lan năm 1914

Để giúp liên minh đang trở ngại vất vả tại mặt trận Pháp – Bỉ, thời điểm đầu tháng 9 năm 1914 quân đội Nga tổng tiến công trên 2 hướng: Galicia đối đầu với Áo-Hung và nhất là tiến công rất nhanh, mạnh vào Đông Phổ thuộc Đức. Vào ngày 17 tháng 8 năm 1914, quân đội Đức đánh thắng quân Nga trong trận đánh mở đầu tại Stallupönen - 1 thắng lợi nhỏ nhưng có vai trò về kế hoạch.[31] Các cuộc tiến công tiếp theo đó của quân Nga đã thắng lợi nhưng thiệt hại nặng về nhân mạng: đánh lui quân đội Đức trong trận Gumbinnen và quân đội Áo – Hung tại Galicia.[32] Đông Phổ có rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn mất vào tay Nga.

Để giải cứu cho tập đoàn lớn lớn quân số 8 của tớ đang phòng thủ Đông Phổ, Đức phải điều bớt những lực lượng xung kích từ phía Tây sang Đông Phổ và kết quả là trong nửa cuối thời gian tháng 8, quân Đức do vị tướng Paul von Hindenburg chỉ huy đã đánh tan quân Nga ở trận Tannenberg,[33] Nga mất 30.000 lính và bị bắt 95.000 tù binh, phía Đức chỉ mất 3.436 người chết và 6.800 bị thương. Trận thắng này đã chặn lại tập đoàn lớn lớn quân số 1 và vây hãm tiêu diệt hoàn toàn tập đoàn lớn lớn quân số 2 của phương diện quân Tây Bắc của Nga, tư lệnh tập đoàn lớn lớn quân số 2 là tướng Aleksandr Samsonov buộc phải tự sát, quân Nga bị đuổi khỏi Đông Phổ. Đây là một trong thắng lợi lớn của quân lực Đức trong suốt Đại chiến thứ nhất,[34] có ảnh hưởng lớn đến tinh thần của dân tộc bản địa Đức, là trận đánh đáng ghi nhớ trong tâm toàn dân Đức thời đó.[35] Quân Đức cũng vượt mặt quân Nga trong trận Lyck vài ngày tiếp theo đó.[33] Tuy nhiên, về mặt kế hoạch thì cuộc tiến công của Nga đã trình làng sớm hơn nhiều so với dự trù của Đức, khiến Đức phải rút bớt những lực lượng xung kích từ mặt trận Pháp, thông qua đó góp thêm phần phá vỡ kế hoạch "đánh nhanh thắng nhanh" của Đức và giảm sút gánh nặng cho quân Anh-Pháp hiện giờ đang bị Đức áp hòn đảo.

Ở phía đông nam thì quân Áo – Hung lại để quân Nga đánh tan nát ở Trận Lemberg (1914). Quân đội Áo - Hung thất bại nặng nề với 450.000 thương vong (100.000 chết, 220.000 bị thương và 130.000 bị bắt làm tù binh), trong lúc Nga bị tổn thất khoảng chừng 240.000 người (gồm có 40.000 bị bắt làm tù binh). Một số người Tiệp Khắc và người Slav không chịu chiến đấu cho quân đội Áo-Hung nên đã ra đầu hàng hàng loạt.[36] Kết thúc năm 1914 tại mặt trận Đông Âu, quân Nga sở hữu toàn bộ vùng phía đông của Galicia chạy dài tới chân núi Carpathian. Người Nga suýt nữa đã tiến được đến bình nguyên Hungary vào thời điểm cuối thời gian tháng 9 nhưng họ đã dừng tiến quân vì phục vụ hầu cần gặp trở ngại vất vả và bị tổn thất nặng.[37]

Quân Nga rõ ràng chưa sẵn sàng sẵn sàng tốt cho trận chiến tranh, trình độ sĩ quan và binh lính lỗi thời nên không thể chống lại những cuộc tiến công có tổ chức triển khai tốt của Đức, nhưng Đức lại phải chống chân cho Đế quốc Áo-Hung bị xem là "bất tài". Quân đội Nga phải chuyển sang phòng ngự. Quân Đức cũng không tiến công thêm, mặt trận phía Đông đi vào ổn định. Chỉ trong một năm 1915, hơn 1 triệu quân Nga bị liên quân Đức - Áo bắt giữ, nhưng hơn 1 triệu lính Áo-Hung và Đức đã và hiện giờ đang bị Nga bắt giữ làm tù binh.[38]

Như vậy Quân đội Đức đã phải bị động đánh nhau trên 2 mặt trận và kế hoạch đánh nhanh thắng nhanh của nước này đã thất bại. Các bên tham chiến đi vào trận chiến tranh chiến hào. Thực chất, đây không phải là lần thứ nhất người Đức phải chiến đấu trên 2 mặt trận: trong cuộc Chiến tranh Bảy năm (1756 - 1763), Vương quốc Phổ dưới sự lãnh đạo tài tình của vua Friedrich II Đại Đế (1712 - 1786) đã và đang lâm vào cảnh tình trạng "lưỡng nan thọ địch" (người Phổ đã thắng lợi cuộc trận chiến tranh này do nữ hoàng Nga qua đời đột ngột khiến liên quân Nga-Áo-Pháp bị xích míc nội bộ).[39][40]

Diễn biến ở những mặt trận khác trong năm 1914

Đế quốc Nhật Bản tận dụng việc những cường quốc đang tham gia cuộc trận chiến tranh ở Châu Âu đã quyết định hành động thực thi kế hoạch bành trướng ở Viễn Đông. Ngày 15 tháng 8 năm 1914, Nhật Bản gửi tối hậu thư cho Đức đòi nước này chuyển cho Nhật Bản vùng Giao Châu (Trung Quốc) và hạn cho Đức phải vấn đáp trong 8 ngày. Đức không vấn đáp tối hậu thư của Nhật Bản nên ngày 23 tháng 8 năm 1914, Nhật Bản tuyên chiến với Đức và nhanh gọn chiếm Giao Châu và tuyến phố sắt Thanh Đảo-Tế Nam (Trung Quốc) và 1 loạt quần hòn đảo là thuộc địa của Đế chế Đức tại Thái Bình Dương. Ngày 11 tháng 11 năm 1914, Thanh Đảo, thuộc địa của Đức ở Trung Quốc, đã đầu hàng Nhật Bản sau 43 ngày bị vây hãm. Sau những hoạt động và sinh hoạt giải trí quân sự chiến lược này, Nhật Bản không còn hoạt động và sinh hoạt giải trí nào khác tham gia Chiến tranh toàn thế giới lần thứ nhất.

Ngày 21 tháng 9 năm 1914, quân Úc chiếm New Guinea là thuộc địa của Đế chế Đức ở Thái Bình Dương. Ngày 5 tháng 11 năm 1914, quân Đức thắng lợi quân Anh ở Đông Phi thuộc Đức (nay là Tanzania). Năm ấy,Sultan Ottoman là Mehmed V phản đối liên minh Đức - Ottoman. Nhưng rồi, theo lời khuyên của Bộ trưởng Chiến tranh Ismail Enver, Mehmed V với tư cách là Sultan kiêm Khalip phát động Thánh chiến (Jihad) chống phe Entente.[41]

1915 – 1916: Đức dữ thế chủ động tiến công

Sau thất bại của kế hoạch năm 1914 nhằm mục đích loại Pháp thoát khỏi vòng chiến, nước Đức đã rơi vào thế bị động: tiềm năng kinh tế tài chính quân sự chiến lược không bằng liên minh Anh – Pháp – Nga và lại thực tiễn phải một mình đối đầu trên 2 mặt trận. Tình trạng này càng kéo dãn thì sẽ càng bất lợi cho Đức. Để thoát thế kẹt trên 2 mặt trận, năm 1915 Đức tiến công quy mô lớn ở phía Đông để loại Nga thoát khỏi trận chiến tranh và năm 1916 tổng tiến công để loại Pháp nhưng đều không thành. Trong 2 năm này đánh nhau rất to, thương vong của 2 bên là cực lớn, nhất là năm 1916 tại mặt trận phía Tây.

Mặt trận phía Đông 1915 – 1916

Năm 1915, nước Đức quyết định hành động triệu tập lực lượng tiến công để loại Nga thoát khỏi vòng chiến, xoá bỏ mặt trận phía Đông. Quân Đức trên mặt trận phía Tây dữ thế chủ động chuyển sang phòng ngự trước liên quân Anh, Pháp và từ thời điểm tháng bốn đến tháng 8 năm 1915 để dồn binh sĩ sang mặt trận phía Đông, đánh đòn tiêu diệt riêng với quân đội Nga.

Sau hơn nửa năm trận chiến tranh, khuyết điểm của Nga lộ rõ: Quân Nga không sẵn sàng sẵn sàng khá đầy đủ cho một trận chiến tiêu tốn lâu dài. Nền công nghiệp Nga khi đó có quy mô nhỏ hơn so với Anh, Pháp và Đức, do vậy sản xuất vũ khí đạn dược không theo kịp nhu yếu của trận chiến tranh. Quân Nga lâm vào cảnh cảnh thiếu súng đạn (Tháng 12 năm 1914, quân đội Nga có 6.553.000 quân nhưng chỉ có 4.652.000 khẩu súng trường, đến cuối trận chiến thì quân Nga phải sử dụng tạp nham 10 loại súng trường nhập khẩu rất khác nhau, mỗi thứ bắn một loại đạn, trong lúc đạn pháo thì liên tục thiếu vắng). Năm 1914. cả quân đội Nga chỉ có không hơn 679 xe hơi vận tải lối đi bộ và hai xe ô-tô cứu thương. Hệ thống liên lạc thì lỗi thời: Quân đoàn 2 của Samsonov có 130.000 quân mà chỉ có 25 điện thoại, một vài máy mã hóa thường trục trặc giữa chừng, và kết quả là chỉ huy Nga thường phải cưỡi ngựa đi thị sát tình hình in như hồi thời điểm đầu thế kỷ 19. Mặt khác, tình trạng lỗi thời của nước Nga thời đó ảnh hưởng xấu đến chất lượng quân đội: 60% những hạ sỹ quan xuất thân từ nông dân, rất ít người dân có trên 4 năm học vấn và gần như thể chưa ai trải qua đào tạo và giảng dạy quân sự chiến lược chuyên nghiệp, phần lớn lính Nga thì bị mù chữ, nhiều người thậm chí còn không biết lắp đạn súng trường, do vậy khó hoàn toàn có thể đào tạo và giảng dạy họ sử dụng hiệu suất cao nhiều chủng loại vũ khí phức tạp trong trận chiến tranh tân tiến. Đội ngũ sĩ quan cao cấp Nga thì phần lớn được chỉ định theo phong thái quý tộc in như vậy kỷ XIX, nghĩa là nhờ vào xuất thân quý tộc và lòng trung thành với chủ với Sa hoàng hơn là thành tích mặt trận (ví như Đại Công tước Nikolai được chỉ định làm tổng tư lệnh quân đội Nga chính bới là chú ruột Nga hoàng, dù thực tiễn ông ta chưa bao giờ chỉ huy 1 tiểu đoàn và cũng trước đó chưa từng tham gia một trận chiến nào). Nhiều sĩ quan quý tộc này chẳng những bất tài mà còn đố kỵ, không chịu hợp tác với những chỉ huy có khả năng cao hơn họ.

Vì những nguyên nhân trên, cuộc tiến công của Đức trình làng thuận tiện và thành công xuất sắc lớn: trong Chiến dịch Gorlice-Tarnów phía nam Ba Lan, liên quân Đức - Áo-Hung tiến công như vũ bão, quân Nga thua lớn, mất khoảng chừng 350.000 binh sĩ và phải rút lui trên toàn chiến tuyến[42] Họ thực thi cuộc đại rút lui: bỏ Galicia, bỏ Ba Lan và tiếp theo đó phải bỏ cả một phần vùng Baltic. Thượng tướng August von Mackensen của Đức, với việc giúp sức tài tình của Đại tá Hans von Seeckt, đã làm ra thắng lợi lớn, khiến ông được thăng hàm Thống chế.[43] Chiến dịch Gorlice–Tarnów là một trong những thắng lợi lớn số 1 của lực lượng Quân đội Đức trong suốt cuộc Đại chiến thứ nhất này.[44] Tuy thắng lợi to lớn, chiếm hữu được một vùng to lớn đất đai của Đế quốc Nga nhưng Đức cũng trở nên tổn thất nhiều (mất 87.000 quân[45], chưa tính quân Áo-Hung) và vẫn không thể đạt tiềm năng ở đầu cuối là buộc Nga thoát khỏi trận chiến tranh. Nga hoàng Nikolai II vẫn quyết tâm theo đuổi chiến đấu đến thắng lợi ở đầu cuối. Và đến thời gian ở thời gian cuối năm 1915 thì binh sĩ của nước Đức ở phía Đông đã và đang cạn, không thể tiến công thêm nữa. Mặt trận phía Đông đến thời gian ở thời gian cuối năm 1915 lại đi vào ổn định của trận chiến tranh chiến hào.

 

Sĩ quan Đức đang sẵn sàng sẵn sàng nạp đạn pháo 250 mm Minenwerfer

Tuy thất bại trong tiềm năng loại Nga thoát khỏi trận chiến tranh, quân Đức vẫn chiếm hữu được nhiều vùng lãnh thổ với 23 triệu dân, trong số đó có những vùng kinh tế tài chính quan trọng của Nga, khiến sản lượng kinh tế tài chính của Nga sụt giảm nghiêm trọng. Đây là một tác nhân sẽ góp thêm phần tạo ra cách mạng lật đổ Nga hoàng sau này.

Từ tháng 6 đến cuối thời gian tháng 8 năm 1916, quân đội Nga (phương diện quân Tây Nam, tư lệnh Aleksei Alekseevich Brusilov lại một lần nữa tận dụng quân Đức đang mải bận đánh trận Verdun bên Pháp tiến hành tiến công thắng lợi lớn tại Galicia, đánh tan tác liên quân Đức và Áo - Hung, bắt được hàng trăm ngàn binh sĩ đối phương[46]. Trong vòng 48 giờ, quân Nga đã xuyên thủng hàng phòng ngự của Áo - Hung dọc theo chiến tuyến dài 80 km, bắt sống hơn 40.000 tù binh. Sau 2 tháng, hơn phân nửa lực lượng Áo- Hung Mặt trận phía Đông bị đánh tan tác, và tướng Conrad, Thạm mưu Trưởng Áo, khởi đầu nghĩ đến việc nghị hòa. Tổn thất nặng nề trong chiến dịch này đã thực sự làm quân đội Áo - Hung mất kĩ năng tiến hành những chiến dịch lớn chống lại khối Hiệp ước. Chiến dịch Brusilov sẽ là thắng lợi vẻ vang nhất của quân Nga và phe Hiệp ước trong trận chiến. Hơn 1,3 triệu quân Đức, Áo - Hung đã biết thành tiêu diệt trong chiến dịch này (trong số đó hơn 500.000 bị bắt), quân Nga chiếm lại một phần Ukraina và Belarus, khiến Brusilov trở thành người anh hùng của phe Entente trên Mặt trận phía Đông.[46] Tham mưu trưởng Đức, tướng Ludendorff đã gọi đấy là ‘cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ phía Đông’.

Tuy thắng lớn nhưng quân Nga lại không thể thừa thắng xông lên tiêu diệt hoàn toàn quân đội Áo - Hung. Điều này bởi nhiều nguyên nhân: quân Nga đã cạn nguồn lương thực và đạn dược, lại phải điều bớt quân sang giúp liên minh Rumani, ngoài ra còn tồn tại thái độ ganh ghét của những tướng Nga khác với thành công xuất sắc của Brusilov khiến lực lượng của ông không sở hữu và nhận được sự tương hỗ thiết yếu. Đầu tháng 7, Tổng chỉ huy Nga chuyển Đội Vệ binh Hoàng gia ưu tú đến tương hỗ Brusilov. Nhưng chỉ huy của Đội Vệ binh là Tướng Bezobrazov, một quý tộc kiêu ngạo, ông ta không tuân lệnh Brusilov mà cứ ra lệnh cho Đội Vệ binh tiến công qua một đầm lầy lộ thiên, để rồi bị thiệt hại nặng bởi máy bay Đức không kích. Chỉ trong một mệnh lệnh ngu ngốc, Đội Vệ binh tinh nhuệ nhất của nước Nga đã biết thành tiêu diệt. Trong khi đó, nếu 2 tướng Nga là Evert và Kuropatkin giữ lời hứa hẹn tiến quân đồng điệu với Brusilov, mở cuộc tiến công ở phía Tây và Tây-Bắc, thì tiến trình trận chiến tranh đã đổi chiều hoàn toàn và quân Nga hoàn toàn có thể đi đến thắng lợi ở đầu cuối. Hindenburg tiếp theo đó thú nhận rằng nếu Nga mở cuộc tiến công thứ hai thì ‘Chúng tôi ắt hẳn đã trái chiều với một sự sụp đổ hoàn toàn’. Một lần nữa, quân đội Nga lại tiêu tốn lãng phí thời cơ quý giá vì những khuyết điểm gây ra bởi những chỉ huy quý tộc. Tướng Brusilov sau này rằng có nhận xét cay đắng là ‘Nước Nga không thể thắng trận chiến với thể chế cơ quan ban ngành thường trực hiện thời.’

Để cứu vãn tình hình mặt trận phía đông, nước Đức lại phải kéo quân từ mặt trận phía Tây về can thiệp và chặn lại quân Nga. Quân Nga lại phải rút lui nhưng tiếp theo đó Đức phải chuyển quân sang phía Tây, hai bên lại đi vào cầm cự trong chiến hào cho tới lúc Nga thoát khỏi trận chiến tranh thời gian ở thời gian cuối năm 1917 vì sụp đổ trong trào lưu cách mạng.

Mặt trận phía Tây 1915 - 1916

 

Phút giải lao của binh sĩ Anh trong chiến hào - Chiến trường Sông Somme 1916

Trong trong năm 1915, 1916 mặt trận phía Tây đánh nhau cực kỳ quyết liệt nhưng không còn nhiều đột biến: những chiến dịch tại Ypres (bắc Bỉ), Champagne và Artois (bắc Pháp) quân hai bên nhiều lần nỗ lực chọc thủng phòng tuyến của nhau nhưng đều thất bại. Tại đây thứ nhất là quân Đức đã sử dụng vũ khí hoá học tiếp theo đó quân Entente đáp trả gây chết ngạt thật nhiều cho quân sĩ hai bên. Năm 1916, trình làng trận Verdun nổi tiếng nhất trong thế chiến này, trình làng trên đất Pháp (từ 21 tháng 2 đến 18 tháng 12 năm 1916) đấy là nỗ lực của Đức tiến công vượt mặt quân Pháp chiếm Paris loại Pháp thoát khỏi trận chiến tranh: quân Đức tiến công rất mãnh liệt thành cổ Verdun để khuynh hướng về Paris và quân Pháp cố thủ đến cùng, hai bên tranh chấp chiến tuyến vô cùng ác liệt, chết vô số nhưng chiến tuyến chỉ dịch chuyển lên xuống được dưới 10 km. Sau này Verdun vì số lượng thương vong quá rộng được gọi là "cối xay thịt". Quân Pháp kiệt quệ và cả hai phe đều không thể thắng được trận đại chiến Verdun này.[17]

Để phản công giải nguy cho Verdun, tháng 9 năm 1916, quân Anh đã tiến công tại trận sông Somme nhưng cũng không còn kết quả rõ rệt. Trận này lần thứ nhất trong lịch sử quân sự chiến lược toàn thế giới quân Anh đã sử dụng xe tăng tiến công và đã đạt kết quả cao giải pháp rất cao. Nhưng nỗ lực của liên quân Anh - Pháp coi như thất bại, thương vong của 2 bên trong chiến dịch này còn đang cao hơn hết trận Verdun[17]

Tại những mặt trận phía Nam 1915 – 1916

Ngày 23 tháng 5 năm 1915, Ý gia nhập khối Đồng minh ba bên (Anh- Pháp- Nga) để chống Áo. 14 tháng 10 năm 1915 Bulgaria tham gia vào phe liên minh Đức - Áo để chống Serbia. Mặt trận phía Nam tuy quy mô nhỏ nhưng sôi động hẳn lên.

• Chiến trường Ý – Áo: tháng 5 năm 1915 quân Ý mở chiến dịch Isonzo chống quân Áo nhưng thất bại và bị Áo phản công chiếm Gorizia sau lợi thế nhỏ bé này mặt trận Ý – Áo đi vào ổn định cho tới tận thời gian ở thời gian cuối năm 1917.
• Chiến trường Balkans: Chiến thắng vẻ vang của quân Đức trong Chiến dịch Gorlice–Tarnów trên Mặt trận phía Đông tạo Đk cho Bulgaria nhảy vào tham chiến.[44] Tại Balkan tháng 10 năm 1915 liên quân Đức – Áo – Bulgaria đánh tan quân Serbia tại Novo Brdo và quân Serbia phải rút lui sâu vào Albania và Hy Lạp. Để giải cứu cho Serbia và gây áp lực đè nén lên Hy Lạp tham gia chống Liên minh Trung tâm, thời gian ở thời gian cuối năm 1915 liên quân Anh, Pháp tiến hành chiến dịch đổ xô lên Salonica của Hy lạp nhưng nước này sẽ không còn tham gia chống Đức, Áo, Bulgaria. Chiến sự tại mặt trận Balkans tại Salonica ổn định, yên tĩnh lạ thường và những bên dường như không thích đánh nhau cho tới tận cuối trận chiến tranh. Người ta gọi mặt trận Salonica là "trại tù binh lớn".
• Chiến trường Trung Cận Đông: từ thời điểm tháng 2 năm 1915 đến tận tháng 1 năm 1916 liên quân Anh, Pháp mở chiến dịch thủy quân đổ xô rất rộng trong lịch sử trận chiến tranh toàn thế giới – chiến dịch Dardanelles đổ xô gần 60 vạn quân để chiếm hai eo biển Dardanelles, Bosporus và thủ đô Istanbul để buộc Đế quốc Ottoman thoát khỏi trận chiến tranh. Người anh hùng dân tộc bản địa Mustafa Kemal Atatürk đã xuất binh đập tan tác quân Entente, làm thất bại chiến dịch của địch.[47] Nhờ đó, Đế quốc Ottoman vẫn tại vị và giáng trả hiệu suất cao, Entente ba bên phải di tản quân về Hy Lạp.
• Chiến trường Kavkaz: Tại vùng Kavkaz, quân Nga có lực lượng nhỏ hơn nhưng đã đại thắng quân Ottoman tại trận Sarikamis (từ 29 tháng 12 năm 1914 đến 4 tháng 1 năm 1915) tiếp theo đó trong năm 1915, 1916 và cho tới tận thời gian ở thời gian cuối năm 1917 khi Nga sụp đổ vì cách mạng, quân Nga tại Kavkaz liên tục đánh lui quân Ottoman, tiến lên chiếm xứ nay là Armenia. Vì người Armenia theo Chính thống giáo có tình cảm với Nga nên cơ quan ban ngành thường trực Đế quốc Ottoman đã thi hành chủ trương diệt chủng người Armenia làm gần 1 triệu người Armenia chết, chấn động trong dư luận châu Âu và toàn thế giới về Thế chiến I.

1917: Năm bản lề

Năm này là năm bản lề của trận chiến tranh: Tại mặt trận phía tây, liên quân chuyển sang tiến công. Chiến tranh tàu ngầm không hạn chế trên biển khơi, Hoa Kỳ tham chiến chống Đức. Cách mạng tại Nga làm nước này rời bỏ trận chiến tranh.

Quân Anh-Pháp-Nga chuyển sang tiến công

Trong năm 1917 lợi thế đã nghiêng sang phía Anh-Pháp-Nga ba bên, vòng vây trên biển khơi siết chặt kinh tế tài chính Đức của Hải quân Hoàng gia Anh đã đã cho toàn bộ chúng ta biết những kết quả. Liên quân Pháp-Anh liên tục mở những cuộc tiến công lớn trên toàn bộ những mặt trận.

 

Một quân đoàn súng máy của đế quốc Ottoman tại tuyến phòng thủ Tel esh Sheria và Gaza vào năm 1917

• Chiến trường Trung Cận Đông: quân Anh liên tục thắng lợi quân Ottoman và chiếm Baghdad (Iraq) tháng 3 năm 1917 và tổ chức triển khai thành công xuất sắc chiến dịch Sinai và chiến dịch Palestine chiếm Jerusalem vào tháng 12 năm 1917.
• Chiến trường Ý – Áo: tại mặt trận này thời gian ở thời gian cuối năm 1917 khi cách mạng nổ ra ở Nga, không hề mặt trận phía Đông, quân Đức – Áo được tiếp viện một lực lượng hùng hậu trong số đó có những cty xung kích của Đức làm nòng cốt, đã tổ chức triển khai chiến dịch Caporetto (26 tháng 10 năm 1917) và đã thắng lợi vang dội tiêu diệt 6 vạn và bắt gần 30 vạn quân Ý. Quân Anh, Pháp phải cứu viện lập phòng tuyến cố thủ tại sông Piave. Và thế trận tạm ngưng ở đây cho tới hết trận chiến tranh. Tuy thắng lợi của Đức, Áo tại Caporetto rất to lớn nhưng vai trò thứ yếu của mặt trận Ý – Áo không làm hòn đảo lộn thế kế hoạch của trận chiến tranh và tiềm năng của phe Trung tâm cũng không được cho phép tăng trưởng thành quả.

 

Lính Úc trên mặt trận phía tây - Ypres 1917, họ đeo mặt nạ chống hơi ngạt

• Mặt trận phía Tây: Liên quân Anh, Pháp đã nắm quyền dữ thế chủ động mặt trận, trong năm 1917 tại mặt trận này chỉ có họ tiến công nhưng không thể chọc thủng nổi tuyến phòng thủ rắn chắc của quân Đức. Các cuộc tiến công tại Verdun, Ypres, Cambrai với sử dụng ồ ạt xe tăng lên thất bại. Đặc biệt từ 9 tháng bốn đến 5 tháng 5 năm này quân đội Pháp mở chiến dịch Nivelle (theo tên của Tổng tư lệnh quân đội Pháp Robert Georges Nivelle – người soạn thảo kế hoạch) với số lượng áp hòn đảo gấp 2 lần quân Đức, kết quả: với số thương vong 50 vạn và đã thất bại và ngày này trận này được gọi là "lò mổ của Nivelle". Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1917 phòng tuyến Đức tại mặt trận phía Tây vẫn chưa thể phá vỡ nổi.

Chiến tranh tàu ngầm không hạn chế

Sau này nhiều nhà nghiên cứu và phân tích Anh đã công nhận Anh thực tiễn đã trên rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn thua trận nếu trận chiến tranh tàu ngầm của Đức hiệu suất cao hơn thế nữa. Ban đầu Đức trông cậy vào hạm đội tàu nổi của tớ nhưng hạm đội Đức không thể đua tranh được với hạm đội hùng hậu của Hải quân Hoàng gia Anh nên trách nhiệm bóp nghẹt kinh tế tài chính Anh được giao cho hạm đội tàu ngầm rất nổi tiếng của Đức. Đức chạy đua với thời hạn xây dựng lực lượng tàu ngầm và sử dụng chúng hiệu suất cao để đánh phá tuyến vận tải lối đi bộ biển quan trọng sống còn riêng với Anh.

Tàu hàng Andex của Anh trúng ngư lôi của tàu ngầm Đức. Để tăng hiệu suất cao áp lực đè nén lên Anh tháng 2 năm 1917 Tổng tham mưu trưởng Đức Erich Ludendorff thuyết phục được Thủ tướng Đức (Chancellor) tuyên bố trận chiến tranh tàu ngầm không hạn chế chống mọi tàu của mọi quốc tịch chuyên chở tiếp tế cho Anh. Lượng trọng tải tàu bị đánh chìm tăng thêm nhanh gọn đạt tới trung bình 500.000 tấn/tháng và đạt đỉnh trong tháng bốn năm 1917 là 860.000 tấn. Vương Quốc Anh trước rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn bại trận: tình hình rất nghiêm trọng, đã có nạn đói trong nước. Từ tháng 8 năm 1917 Anh vận dụng giải pháp vận tải lối đi bộ mới là hạm đội áp tải để vô hiệu hoá đòn đánh của tàu ngầm và giải pháp này là cực kỳ hiệu suất cao và nước Anh đã thoát hiểm hoạ chết đói. Nhưng để đối phó lại, tàu ngầm Đức vận dụng giải pháp "nổi lên đánh đêm": hạm đội Anh chỉ hiệu suất cao chống tàu ngầm khi chúng bị phát hiện dưới mặt nước hoặc bị nổi lên ban ngày. Khi vào ban đêm tàu ngầm Đức nổi lên bơi lẫn vào đoàn tàu vận tải lối đi bộ thì Hải quân Anh không biết phương pháp làm thế nào. Đây là giải pháp rất hiệu suất cao của Đức và nếu trận chiến tranh kéo dãn chưa chắc như đinh kết quả sẽ thế nào: Các tàu ngầm Đức luôn theo sát những đoàn convoy của Anh nhưng thay vì tiến công, chúng chờ đến đêm nổi lên bơi lẫn vào đoàn tàu vận tải lối đi bộ, áp mạn ở cự ly gần và dùng pháo lần lượt tiêu diệt từng chiếc một. Một thảm hoạ cho hình thức convoy của Anh.

Hoa Kỳ tham chiến

Hoa Kỳ từ trên thời điểm đầu thế kỷ XX theo đuổi chủ trương không can thiệp và giữ trung lập trong trận chiến tranh. Nhưng do phần lớn người Mỹ là con cháu của những người dân Anh di cư sang nên tâm ý nhân dân và chính giới Hoa Kỳ luôn giành tình cảm cho những người dân Anh nên dù vẫn giữ quan hệ với Đức, Hoa Kỳ luôn dành riêng cho Anh những thuận tiện để duy trì trận chiến tranh.

 

Quân Mỹ tham chiến ở miền Bắc nước Pháp trong năm 1918

Ban đầu, Hoa Kỳ không thích tham gia trận chiến tranh, họ chỉ muốn đứng ngoài thu lợi từ những hợp đồng xuất khẩu thành phầm & hàng hóa cho những nước tham chiến. Các khoản ngân sách quân sự chiến lược cực lớn của những nước châu Âu đã đem lại lợi nhuận cực kỳ lớn cho những công ty Mỹ (bằng việc bán lương thực, vật dụng và cho vay vốn ngân hàng nặng lãi riêng với những nước tham chiến). Đến năm 1917, xuất khẩu của Mỹ đã tiếp tục tăng 2,5 lần so với mức trước trận chiến tranh (từ 825 triệu USD lên 2,25 tỷ USD), hầu hết là nhờ xuất khẩu thành phầm & hàng hóa sang châu Âu. Giữa năm 1914 và 1917, sản xuất công nghiệp Mỹ tăng 32% và GNP tăng gần 20%, trái ngược hẳn với tình trạng suy thoái và khủng hoảng trước trận chiến tranh. Riêng hãng thép Bethlehem Steel đã xuất khẩu 500.000 tấn vỏ thép và 20,1 triệu viên đạn pháo cho Anh và Pháp trong quy trình 1914-1917.

Các khoản cho vay vốn ngân hàng từ những tổ chức triển khai tài chính Mỹ đến những nước châu Âu cũng ngày càng tăng mạnh trong thời trận chiến tranh. The House of Morgan phục vụ kinh phí góp vốn đầu tư thiết yếu cho chiến phí của Anh và Pháp. Từ năm 1914 trở đi, những ngân hàng nhà nước Morgan ở Tp New York, được chỉ định là người đại diện thay mặt thay mặt tài chính cho chính phủ nước nhà Anh, và tiếp theo đó đóng một vai trò tương tự riêng với Pháp.

Trong khi toàn thế giới triệu tập để ý quan tâm vào mặt trận châu Âu, Hoa Kỳ ngày càng lo ngại rằng Đức hoàn toàn có thể giành thắng lợi. Vào thời điểm đầu thế kỷ XX, với tham vọng lấn chiếm thuộc địa ngày càng tăng, sự hiện hữu của Đức ở Haiti ngày càng tăng. Năm 1915, tổng thống Woodrow Wilson từng phải gửi Thủy quân lục chiến Mỹ tới Haiti, nhằm mục đích bảo vệ những tài sản của Mỹ trong khu vực và ngăn ngừa một cuộc xâm lược của Đức và lãnh thổ này. Đầu năm 1917, Đế quốc Nga sụp đổ còn Đế quốc Anh thì đang tổn thất nặng do tàu ngầm Đức, chiến sự hòn đảo chiều có lợi cho phe Đức. Nếu Đức thắng lợi trong thế chiến, nước này sẽ là bá chủ châu Âu, và tiềm năng tiếp theo của Đế quốc Đức chắc như đinh sẽ là những thuộc địa ở Nam Mỹ, vùng mà Hoa Kỳ vẫn luôn xem là khu vực ảnh hưởng quan trọng nhất của tớ. Ngoài ra, 3 tỷ USD (tương tự 50 tỷ USD thời giá 2015) mà Mỹ đã cho Anh, Pháp vay để làm chiến phí sẽ mất trắng. Do đó, Mỹ ngày càng muốn tham gia vào trận chiến tranh để tương hỗ cho Anh và Pháp.

Với việc Đức tuyên bố trận chiến tranh tàu ngầm không hạn chế đánh cả vào tàu Mỹ, lại thêm vào đó sự kiện bức điện Zimmermann đã làm dư luận Hoa Kỳ hết kiên trì, họ đòi chính phủ nước nhà tham chiến chống Đức. Ngày 6 tháng bốn năm 1917, Hoa Kỳ cắt mọi quan hệ và tuyên bố trận chiến tranh với Đức. Vào thời gian ở thời gian cuối năm 1918 khi Đức đầu hàng, lực lượng viễn chinh Hoa Kỳ tại châu Âu chưa thật to và Quân đội Hoa Kỳ không đóng vai trò chủ yếu trong việc đánh thắng quân Đức trên mặt trận, nhưng rõ ràng với tiềm lực kinh tế tài chính rất rộng của tớ tương hỗ cho Entente và những mối ràng buộc chính trị, kinh tế tài chính nhất là những khoản cho vay vốn ngân hàng với Đức bị dứt bỏ thì sự tham chiến của Hoa Kỳ là một yếu tố cực mạnh có lợi cho Đồng Minh.

Sau trận chiến tranh, Hoa Kỳ là nước thu lợi lớn trong lúc những nước châu Âu thì tổn hại nghiêm trọng. Hoa Kỳ tổn thất gần 50.000 lính tử trận, số lượng này rất nhỏ so với tổn thất của những nước Anh, Pháp, Đức, Nga. Các nước châu Âu đều bị tàn phá nặng, trong lúc lãnh thổ Hoa Kỳ không biến thành tổn hại gì, lại còn thu được lợi nhuận khổng lồ từ những hợp đồng xuất khẩu thành phầm & hàng hóa cũng như những khoản bồi thường chiến phí từ những nước bại trận. Ngoài ra, Hoa Kỳ còn chiếm thêm được một số trong những thuộc địa từ tay Đế quốc Đức ở khu vực Thái Bình Dương.

Những nguyên nhân nói trên đã hỗ trợ kinh tế tài chính Hoa Kỳ vượt qua những nước châu Âu Tính từ lúc sau thế chiến 1. Trước trận chiến tranh, Đế quốc Anh sở hữu hơn một nửa trọng tải tàu biển trên toàn thế giới, trong lúc Hoa Kỳ chỉ chiếm khoảng chừng 5%, nhưng vào thời điểm cuối Thế chiến, vị thế này đã được thay đổi. Vương Quốc Anh chỉ từ chiếm không thật 35% trong lúc Hoa Kỳ sở hữu 30% trọng tải vận chuyển đường thủy trên toàn thế giới. Tương tự như vậy, Hoa Kỳ đã đạt được sự thống trị với thị trường than, điều mà Anh đã đánh mất. Vào cuối cuộc trận chiến tranh, kinh tế tài chính những nước châu Âu tham chiến đều bị "hút máu" đến hết sạch và lâm vào cảnh nợ nần với chủ nợ là Hoa Kỳ. Gần một nửa số vàng dự trữ của toàn thế giới đã chuyển sang nằm trong tay của Hoa Kỳ, những số tiền nợ tích lũy của châu Âu với Mỹ đã lên tới trên 18 tỷ USD (tương tự hơn 300 tỷ USD thời giá 2015).

Cách mạng tại Nga, Nga thoát khỏi trận chiến tranh

 

Tướng Nga Brusilov năm 1917

Nền kinh tế tài chính Nga không chịu nổi sức nặng trận chiến tranh, dân chúng khốn cùng, thất nghiệp, chết đói... Lại cùng những thất bại nặng nề trước quân Đức trên mặt trận, toàn bộ những cái đó gây bất mãn cao độ trong nhân dân và quân đội. Quân lính đã quá khổ vì trận chiến tranh lại căm thù tầng lớp sĩ quan quý tộc, không hề lòng ái quốc ban đầu khi mới chiến đấu. Mâu thuẫn nội bộ của quân đội Nga cũng là quá rộng: thậm chí còn chiến dịch tiến công của tướng Brusilov tháng 6 năm 1916 chống quân Áo – Hung tại Galicia cũng trở nên những sĩ quan cao cấp khác ghen ghét, không chịu hợp tác.

Nền kinh tế tài chính Đế quốc Nga vốn yếu hơn Đức, Anh, Pháp nên không chịu được cường độ cao của cuộc trận chiến tranh. Lệnh tổng động viên 10 triệu người tham gia nhập ngũ đã làm cho sản xuất nông nghiệp thiếu nhân lực nghiêm trọng nên ngày càng suy thoái và khủng hoảng. Từ năm 1916 đến 1917, sản lượng lương thực giảm 20%. Nạn mất mùa, đói kém xẩy ra khắp nơi. Sản xuất công nghiệp cũng đình đốn trong trận chiến tranh nên nạn thất nghiệp tăng nhanh. Nền tài chính nước Nga lâm vào cảnh tình trạng khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ. Từ tháng 8 năm 1914 đến tháng 3 năm 1917, triều đình Nga hoàng đã chi vào trận chiến 29,6 tỷ Rupee, cao gấp 3 lần tổng thu quốc khố. Để có tiền chi dùng cho trận chiến, triều đình liên tục trưng thu những loại thuế mới và tổ chức triển khai bán quốc trái trong nhân dân. Tổng số quốc trái tính từ trên đầu 1914 là 8,8 tỷ Rupee đã tiếp tục tăng thêm 36,6 tỷ Rupee vào năm 1917.

Mặt hàng quan trọng nhất là ngũ cốc, những phú nông và thương buôn đã góp vốn đầu tư mạnh, tích trữ lương thực: giá lương thực tăng dần hơn so với bất kỳ loại thành phầm & hàng hóa khác trong trận chiến tranh. Năm 1916, giá lương thực tăng dần hơn so với mức lương 3 lần, tuy nhiên vụ mùa bội thu trong cả hai năm 1915 và 1916. Giá ngũ cốc từ 2,5 rúp được Dự kiến sẽ tăng thêm đến mức 25 rúp. Với giá lương thực đắt đỏ, trong suốt năm 1916, người lao động ở đô thị Nga chỉ ăn trung bình khoảng chừng từ 200 đến 300 gram lương thực cho từng ngày. Năm 1917, dân cư ở những đô thị của Nga được phép mua chỉ 450 gram bánh mỳ cho từng người lớn mỗi ngày. Tới ngày thu năm 1917, nước Nga đã lâm vào cảnh một cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ kinh tế tài chính và chính trị rất là trầm trọng. Sản xuất công nghiệp chỉ bằng 36,4% so với năm trước đó. Giao thông vận tải lối đi bộ hầu như bị tê liệt. Nạn đói đã xẩy ra ở nhiều vùng trong nước, nhất là ở những thành phố. Các xích míc xã hội càng thêm nóng giãy.

 

Lenin diễn thuyết lôi kéo nhân dân đứng lên làm cách mạng, tháng 5/1917

Đến năm 1917, người dân Nga đã quá căm giận nhà cầm quyền và không thể chịu nổi gánh nặng trận chiến tranh, nhất là lúc quân Đức chỉ từ cách Thủ đô hơn 100 km. Mặt khác những người dân Cộng sản Nga (Bolshevik) đã lôi kéo người dân chống trận chiến tranh đế quốc, "Biến trận chiến tranh đế quốc thành nội chiến cách mạng". Nhân dân và binh sĩ đang không thể chịu nổi và muốn theo Đảng Bolshevik của Lenin tiến hành cách mạng. Đến tháng 3 năm 1917, Cách mạng tháng 2 đã nổ ra, Sa hoàng thoái vị. Đây là bước chuyển để những người dân Bolshevik thắng lợi hoàn toàn trong Cách mạng tháng Mười Nga. Tuy giữa hai cuộc cách mạng, nước Nga vẫn còn đấy trong khối Đồng minh ba bên nhưng thực tiễn sau cách mạng tháng 2, quân đội Nga đã tan rã, không hề kỷ luật, quân sĩ tự bỏ ngũ, tự rút lui, có nơi họ còn truy lùng những sĩ quan mà trước kia họ căm thù để xử lý. Mặt trận phía Đông nhanh gọn biến mất, quân Đức nhân đà tan rã của quân Nga nhanh gọn theo chân kéo sâu vào lãnh thổ Nga để ra yêu sách.

 

Lãnh thổ Nga mất theo Hiệp ước Brest-Litovsk

Sau cách mạng tháng 10, Lenin đề xuất kiến nghị những nước tham chiến ngừng trận chiến tranh ngay lập tức, không lấn chiếm lãnh thổ của nhau, không bắt nhau phải bồi thường chiến phí. “Sắc lệnh về hòa bình” của Nhà nước Xô-viết lên án mọi chủ trương đế quốc Chủ nghĩa, phản đối trận chiến tranh xâm lược, bảo vệ hòa bình và quyền bình đẳng, quyền tự quyết định hành động vận mệnh của những vương quốc, dân tộc bản địa trên toàn thế giới. Lênin nêu rõ: “Chiến tranh là một tội ác lớn số 1 riêng với quả đât... Chúng ta đấu tranh chống sự gian dối của những chính phủ nước nhà, trên lời nói thì toàn bộ đều nói về hòa bình, về công lý, nhưng trong việc làm lại tiến hành những cuộc trận chiến tranh xâm lược và cướp bóc...”. Lần thứ nhất trận chiến tranh xâm lược của Chủ nghĩa đế quốc bị lên án, bị xem là tội ác lớn số 1 chống lại quả đât.[48]

Với việc ký kết hoà ước Brest-litovsk riêng rẽ với Đức vào trong ngày 3 tháng 3 năm 1918, nước Nga Xô Viết thoát khỏi trận chiến tranh với những nhân nhượng rất rộng: trao cho Đức vùng Ba Lan, Tây Belarus, Ukraina, những tỉnh Baltic, trả bồi thường 6 tỷ mark vàng cho Đức, ngoài ra nước Nga Xô viết không thể đủ lực lượng để ngăn cản trào lưu đòi độc lập của Phần Lan nên đã thuận tiện và đơn thuần và giản dị trao trả độc lập cho nước này. Cuối cùng, Nga đã mất khoảng chừng 842.000 km2 (chiếm 15,4% tổng diện tích s quy hoạnh trước trận chiến tranh), nơi sinh sống của 31,5 triệu người (23,3% dân số trước trận chiến tranh của Đế quốc Nga). Việc nhân nhượng Đức nằm trong dự trù của Lenin rằng nước Đức sẽ sớm thất bại trong thế chiến 1. Kế hoạch của Lenin thực ra là một giải pháp "câu giờ": ký hòa ước để nước Nga thoát khỏi được trận chiến tranh và tiết kiệm chi phí được xương máu của nhân dân. Đến khi Đế quốc Đức sụp đổ thì hòa ước cũng vô hiệu, nước Nga khi này cũng chẳng còn phải bồi thường chiến phí nữa.

Nhận định này là đúng chuẩn khi chỉ 8 tháng sau, nước Đức bại trận và hoà ước Brest-litovsk trở nên vô hiệu. Sau đó, nước Nga Xô viết đã tiến quân tịch thu lại phía đông Ukraina và Belarus. Nhưng phần tây Ukraina, Tây Belarus đã biết thành quân địch mới là Ba Lan chiếm mất, vùng Berbassia thì bị Romania chiếm mất. Phải đến trước Thế chiến II, Liên Xô mới nhân lúc Đức đang tiến công mặt trận phía Tây, tranh thủ giành lại những vùng Tây Belarus, Tây Ukraina, Berbassia, Baltic và nhập những vùng này vào lãnh thổ Liên Bang Xô viết.

1918:Phe Trung tâm thua trận

Trong năm 1918, Đế chế Đức lôi kéo những nỗ lực tiến công ở đầu cuối nhưng đều thất bại. Khi Đức đã kiệt quệ những nguồn lực, Đồng minh tiến công tổng lực và giành thắng lợi lớn. Nước Đức đã quá suy kiệt và cách mạng đã nổ ra, lật đổ nhà vua Đức. Trong khi đó, quân Áo - Hung đại bại tại Ý, ngọn lửa trào lưu dân tộc bản địa Chủ nghĩa đã phát cháy rực rỡ ở nhiều miền đất trên khắp Đế quốc Áo - Hung. Vào tháng 10 năm 1918, Đế quốc Áo - Hung sụp đổ.[49] Phe Trung tâm đầu hàng.

Cuộc tiến công ngày xuân của Đức

• Bài rõ ràng: Tổng tiến công Mùa xuân 1918

Việc Nga rút khỏi trận chiến tranh làm cho mặt trận phía Đông đã kết thúc hoàn toàn, điều này được cho phép Đức hoàn toàn có thể rảnh tay rút về một lực lượng quân đội lớn để chi viện cho mặt trận phía Tây. Với gần 1 triệu quân Đức đã được chuyển từ phía Đông để tăng viện cho mặt trận phía Tây, Bộ Tổng tham mưu Đức trù tính một trận tổng tiến công thắng lợi trước lúc quân đội Hoa Kỳ hoàn toàn có thể kịp triển khai.

 

Các chỉ huy của Đức Hindenburg và Ludendorff

Kế hoạch của Đức là đánh vào tuyến phân loại của quân Anh và Pháp tại đầu mối đường tàu Amiens (chiến dịch Michael) chiến dịch khởi đầu 21 tháng 3 năm 1918. Khác với mọi chiến dịch tiến công trước kia, lần này quân Đức vận dụng giải pháp bộ binh xung kích và thành công xuất sắc lớn, tiến nhanh mạnh về phía trước 60 km. Thủ đô Paris bị uy hiếp, quân Anh-Pháp đã kiệt quệ, thậm chí còn vua Wilhelm II công bố ngày 24 tháng 3 là ngày hội vương quốc, nhiều người Đức đã thấy thắng lợi đã tới gần. Tuy nhiên sau những trận đánh ác liệt và với việc 1 triệu quân Mỹ đã chính thức tham chiến, quân Đức đã biết thành chặn lại với thương vong trong mức chừng tháng ba và tháng tư là gần 30 vạn người.

 

Xe tăng Mk IV của Anh bị quân Đức tịch thu và sử dụng trong cuộc Tổng tiến công Mùa xuân 1918

Tiếp theo chiến dịch Michael quân Đức vô vọng ném thêm quân liên tục vào những chiến dịch tiếp theo nhưng này đã là những nỗ lực ngày càng bất lực (mặc dầu họ đạt được thắng lợi vang dội trong trận sông Aisne lần thứ ba[50]), và ở đầu cuối là nỗ lực vây hãm Reims vào trong ngày 15 tháng 7 năm 1918 đó là trận sông Marne lần thứ hai, tại đây liên quân Anh-Pháp phản công thắng lợi. Đến cuối thời gian tháng 7, tại nhiều nơi quân Đức phải ngừng tiến công hoặc bị đẩy lại trở về vị trí ban đầu. Nỗ lực tiến công ở đầu cuối của Đức đã tiêu tan.

Chiến dịch ngày xuân 1918 là một thành công xuất sắc về mặt tác chiến của Đức khi họ chiếm hữu được thêm lãnh thổ, tiêu diệt được hơn 1 triệu quân Anh-Pháp-Mỹ. Tuy vậy, quân Đức cũng tổn thất gần 69 vạn quân, đấy là tổn thất mà Đức không thể bù đắp được do nước Đức đã lôi kéo gần hết phái mạnh của tớ ra trận. Trong khi đó, do có dân số đông hơn, liên quân Anh-Pháp-Mỹ hoàn toàn có thể tiếp tục lôi kéo tân binh để bù đắp tổn thất. Trong sáu tháng, sức mạnh mẽ và tự tin của quân đội Đức đã giảm từ 5,1 triệu quân xuống còn 4,2 triệu, đến tháng 6/1918 thì quân số Đức đã tụt xuống thấp hơn quân số của Anh-Pháp-Mỹ. Binh lực của Đức đã kiệt quệ và họ không hề kĩ năng ngăn ngừa đòn phản công sắp tới đây của liên quân Anh-Pháp-Mỹ.

Đồng minh tiến công tổng lực thắng lợi

Khi Quân Đức đã rã rời suy kiệt, không hề dự bị để tăng trưởng tiến công, liên quân Entente liền lôi kéo tổng phản công trên toàn mặt trận. Quân Đức đang không còn sạch về quân số và đạn dược nên không hề kĩ năng chống trả mạnh mẽ và tự tin như trước kia nữa. Cuộc tiến công của liên quân đã tiếp tục tăng trưởng thắng lợi và được gọi là 100 ngày tiến công: bắt nguồn từ 8 tháng 8 bằng trận Amiens, liên quân hàng loạt phối hợp tiến công: với tập đoàn lớn lớn quân của Pháp bên phải, quân Anh bên trái, những quân đoàn Canada và Úc làm mũi nhọn tiến công chính diện với hàng trăm xe tăng và 12 vạn quân đã đánh lui quân Đức hàng trăm km. Chiến thắng lớn tại Amiens trở thành chiến tích lớn số 1 của Quân đội Anh trong cuộc Đại chiến thứ nhất, và cũng là thắng lợi lớn số 1 của phe Entente trên Mặt trận phía Tây Tính từ lúc sau trận sông Marne lần thứ nhất.[51]

Sau mấy tuần tiến công thắng lợi, ngày 21 tháng 8 quân Anh tổ chức triển khai trận Sông Somme lần thứ hai đánh lui tập đoàn lớn lớn quân số 2 của Đức về vị trí của phòng tuyến Hindenburg là phòng tuyến khởi đầu trận chiến tranh. Đến cuối thời gian tháng 9, sau những nỗ lực bất thành, liên quân tạm ngưng ở tuyến Hindenburg và tại đây sau cách mạng tại Đức, quân Đức đã đầu hàng.

Cách mạng tại Đức

Bài rõ ràng: Cách mạng Đức 1918

Đức đã hoàn toàn suy kiệt trong trận chiến tranh. Trong tháng 10 trong nước rối loạn chẳng còn ai còn tin vào ảo tưởng thắng lợi nữa chỉ trừ Tổng chỉ huy Erich Ludendorff và một số trong những tướng lĩnh quân phiệt. Ludendorff cùng Đô đốc Reinhard Scheer trù tính dùng toàn lực hạm đội Đức tổ chức triển khai một trận hải chiến mang tính chất chất phiêu lưu xông thẳng vào hạm đội đối phương để tỏ rõ vinh quang của hạm đội Đức. Các tướng lĩnh quân phiệt Đức thủ đoạn không thông báo cho Thủ tướng vì biết rằng hành vi này sẽ không còn được đồng ý. Tuy nhiên tin tức về cuộc tiến công đã được những thuỷ binh tại hải cảng Kiel biết, họ nổi loạn vì không thích làm một việc tự sát. Náo loạn và cách mạng bắt nguồn từ đây, Hoàng đế Wilhelm II phải không bổ nhiệm Ludendorff. Chính quyền được trao từ tay giới quân nhân sang cho những chính Đảng tại Quốc hội Đức (Reichstag). Ludendorff tuyên bố cơ quan ban ngành thường trực dân sự sẽ làm giang sơn thua trận và là "nhát dao đâm vào sau sống lưng quân đội". Đây là yếu tố của những lực lượng phục thù muốn bào chữa cho thất bại của Đức trong số đó có Đảng Nazi (Đảng Công nhân Đức vương quốc Xã hội Chủ nghĩa hay Đảng Quốc xã) sau này của Adolf Hitler.

Công tước Max von Baden được chỉ định làm thủ tướng và ngay lập tức khởi đầu đàm phán hoà bình. Ngày 9 tháng 11 năm 1918 von Baden tuyên bố nhà vua phải thoái vị, đế quốc Đức sụp đổ, vua Wilhelm II được Hà Lan cho tị nạn chính trị và Cộng hoà Weimar Ra đời.

Phe Trung tâm đầu hàng

Bắt đầu từ lúc cuối thời gian tháng 9 năm 1918, phe Trung tâm nhanh gọn đầu hàng: thứ nhất là Bulgaria (29 tháng 9), Đế quốc Ottoman (30 tháng 10), 2 nước Áo, Hungary (4 tháng 11) đầu hàng riêng không liên quan gì đến nhau do Đế quốc Áo - Hung của Vương triều Habsburg đã sụp đổ.

Vào ngày 8 tháng 11 năm 1918, phái đoàn Đức đến toa tàu hoả riêng của Thống chế Ferdinand Foch tại cánh rừng Compiegne (Pháp). Khi Foch hỏi họ đến để làm gì, họ nói với ông ta rằng họ muốn nghe những lời thỉnh cầu ngừng bắn của phe Entente. Foch vấn đáp rằng ông ta không hề có yêu cầu ngừng bắn gì cả. Nhưng rồi, Matthias Erzberger đã buộc Foch phải đọc những lao lý của thỏa thuận hợp tác ngừng bắn. Vào ngày 11 tháng 11 năm 1918, cũng chính tại toa tàu hỏa thành viên của Foch, ngừng bắn được ký kết giữa hai bên.[52]

Ngày 28 tháng 6 năm 1919 những nước thắng trận đã ký kết hiệp định hoà bình với Đức là Hiệp định Versailles với những hạn chế ngặt nghèo cho việc tăng trưởng sau trận chiến tranh của Đức (phải đến tháng 10 năm 2010 nước Đức mới hoàn thành xong xong khoản chiến phí nặng nề cho trận chiến này). Và những hiệp định hoà bình cũng khá được ký kết giữa phe thắng trận với từng vương quốc thua trận là Áo, Hungary và Bulgaria. Đến năm 1920, phe Entente ký kết Hòa ước Sèvres với Sultan Mehmed VI Từ đó Đế quốc Ottoman phải chịu vô cùng thiệt thòi.[53] Đây là một đòn giáng nặng nề vào Đế quốc Ottoman.[54] Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất đã kết thúc.

Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất lần thứ nhất trong lịch sử toàn thế giới là một cuộc trận chiến tranh tân tiến, tổng lực, toàn vẹn và tổng thể và có sử dụng vũ khí hủy hoại hàng loạt, là cuộc trận chiến tranh với khá đầy đủ đủ trận chiến tranh trên bộ, trên không và trên biển khơi. Các nhà nghiên cứu và phân tích quân sự chiến lược nhìn nhận trận chiến trên bộ của trận chiến tranh này là trận chiến tranh với công nghệ tiên tiến và phát triển của thế kỷ XX và với tư duy giải pháp của thế kỷ XIX với phương thức tiến hành trận chiến tranh lỗi thời đánh nhau thương vong cực kỳ to lớn mà hiệu suất cao chiến đấu rất thấp. trái lại trận chiến tranh trên biển khơi và trên không mang tính chất chất chất rất cách mạng với hình thức trận chiến tranh khác rất xa với những cuộc trận chiến tranh trước kia, và sau này được Chiến tranh toàn thế giới thứ hai tăng trưởng lên mức cao hơn.

Chiến tranh trên bộ

 

Bộ binh Romania

Nhìn một cách tổng thể trận chiến tranh trên bộ của thế chiến thứ nhất là cuộc trận chiến tranh chiến hào với những tư duy phòng thủ trận địa với giải pháp tiến công lỗi thời. Với hình thức phòng thủ trong chiến hào có chiều sâu với khối mạng lưới hệ thống dây thép gai, bãi mìn và những hỏa điểm súng máy cố thủ, phía sau có pháo binh yểm trợ, thì trận chiến tranh có "sự mất cân đối" rất rộng giữa "tiến công" và "phòng ngự". Quân phòng ngự hoàn toàn có thể thuận tiện và đơn thuần và giản dị bẻ gãy những cuộc tiến công của đối phương: những súng máy trong công sự, lô cốt, pháo binh và bãi mìn dây thép gai, gây chết chóc rất rộng cho những cuộc tiến công của kỵ binh và giải pháp biển người của cục binh đối phương, và nếu mất tuyến phòng ngự thì cũng luôn có thể có đủ thời hạn để hoàn toàn có thể nhanh gọn kéo quân dự bị tới lập tuyến mới phía sau. trái lại, quân tiến công thường phải chịu quyết tử rất rộng mới hoàn toàn có thể lấn chiếm hữu được những tuyến phòng thủ của địch và cũng không còn phương tiện đi lại và phương phương pháp để tăng trưởng tiến công. Trong năm 1915, quân Đức đã chọc thủng phòng tuyến Nga và tiến công thắng lợi nhưng đó là vì sự kém cỏi về xã hội, kinh tế tài chính và sự thiếu thốn trang bị của Nga so với Đức. Với những quân đội có trình độ tăng trưởng tương tự như Anh, Pháp, Đức thì sự mất cân đối tiến công – phòng thủ này dẫn đến tình trạng trận chiến tranh chiến hào lâu dài ổn định không còn ai dứt điểm nổi ai mà chỉ ép dần đối phương từng tí một (một cuộc tiến công tiến lên được 10 – 20 km đã sẽ là thắng lợi). Kết quả trận chiến tranh tùy từng sức chịu đựng dẻo dai của những bên riêng với sức nặng lâu dài của trận chiến tranh.

 

Quân Nga trong chiến hào

Cũng trong trận chiến tranh này đã xuất hiện những hình thức giải pháp để lấn chiếm chiến tuyến địch và tăng trưởng tiến công trên cơ sở vũ khí hiện có và thể hiện sáng chói nhất là thắng lợi vang dội của phương diện quân Tây Nam của Nga dưới sự chỉ huy của tướng Aleksey Alekseyevich Brusilov tại Galicia tháng 6 năm 1916 chống quân Áo – Hung: với một quân đội Nga yếu kém, lỗi thời, mất tinh thần sau trận thảm bại năm 1915, tuy nhiên với việc sẵn sàng sẵn sàng kỹ lưỡng, quân Nga đã chọc thủng chiến tuyến Áo – Hung và tiến công ồ ạt trên diện rộng vượt mặt quân đội Áo – Hung. Tuy nhiên sau khi rút kinh nghiệm tay nghề, quân phòng thủ đã và đang khắc chế được những giải pháp mới này và hình thức trận chiến tranh chiến hào vẫn là chủ yếu và không bao giờ thay đổi.

Chỉ đến khi xe tăng xuất hiện vào thời gian ở thời gian cuối năm 1916 và tăng trưởng thì hình thức trận chiến tranh chiến hào này mới khởi đầu lỏng lẻo, nhưng sự hạn chế về tính chất năng của những cỗ xe tăng trong thời kỳ này khiến nó vẫn chưa đủ sức bẻ gãy khối mạng lưới hệ thống chiến hào. Phải đến Chiến tranh toàn thế giới thứ hai, khối mạng lưới hệ thống chiến hào mới tỏ rõ sự bất lực trước sức tiến công cơ động của xe thiết giáp, và cuộc trận chiến tranh chiến hào ở đầu cuối trên toàn thế giới là cuộc Chiến tranh Triều Tiên.

Chiến tranh trên biển khơi, trên không

Chiến tranh trên biển khơi của thế chiến thứ nhất trình làng rất quyết liệt và được gọi là trận chiến Đại Tây Dương lần thứ nhất nó mang tính chất chất chất hoàn toàn mới so với những cuộc trận chiến tranh trên biển khơi trước kia: Cuộc chiến này báo hiệu chấm hết thời đại những trận hải chiến lớn của những armada cổ xưa (hạm đội mặt nước). Việc vây hãm kinh tế tài chính đánh phá giao thông vận tải lối đi bộ trên biển khơi được thực thi một cách hiệu suất cao hơn bằng phương tiện đi lại trận chiến tranh rất mới là tàu ngầm. Và trong trận chiến này tuy lực lượng Hải quân Đức còn thua xa Hải quân Hoàng gia Anh nhưng lực lượng tàu ngầm Đức khi đó với kỹ thuật tân tiến đã làm rất tốt việc làm đánh phá vận tải lối đi bộ biển của Anh, đã có những lúc làm phát sinh nạn đói ở nước này.

 

Quân Đức ở Sedan, Pháp năm 1917

Thời gian đầu trận chiến tranh những tàu vận tải lối đi bộ của Anh đi tự do không còn bảo vệ nên bị tàu ngầm Đức đánh đắm thật nhiều dưới hình thức "săn mồi tự do". Để hạn chế thiệt hại do tàu ngầm, Anh đã vận dụng giải pháp "convoy" (đoàn hộ tống): những tàu vận tải lối đi bộ đi theo đoàn lớn dưới sự bảo vệ bên phía ngoài của tàu chiến. Biện pháp này ban đầu rất hiệu suất cao vì khi đó tàu ngầm còn rất thô sơ mang được ít ngư lôi và ngư lôi chất lượng không đảm bảo hay bắn trượt, nên tàu ngầm thường chỉ bắn ngư lôi vào tàu chiến đối phương, còn để tiêu diệt tàu vận tải lối đi bộ thì bằng phương pháp nổi lên dùng pháo bắn. Với sự bảo vệ của đoàn tàu chiến trong convoy thì việc này sẽ không còn thực thi được nữa. Sau đó tàu ngầm Đức đổi giải pháp: những tàu ngầm đi thành bầy lớn khi phát hiện đoàn convoy thì thay vì tiến công chúng bám theo chờ trời tối thì nổi lên bơi lẫn vào đoàn convoy và lần lượt hạ thủ những tàu vận tải lối đi bộ, giải pháp này về sau vẫn vận dụng cho toàn bộ Thế chiến II... Việc đánh vận tải lối đi bộ và đảm bảo vận tải lối đi bộ trình làng quyết liệt và rất năng động từ hai phía. Để tăng cường sức ép lên nước Anh, Đức đã hai lần tuyên bố trận chiến tranh tàu ngầm không hạn chế khước từ trung lập của bất kỳ tàu của vương quốc nào, tàu ngầm Đức bắn cả vào tàu Mỹ chở hàng cho Anh là nguyên nhân để Hoa Kỳ tham gia trận chiến tranh chống Đức.

Trong Thế chiến I lần thứ nhất xuất hiện một loại binh chủng mới là không quân tác chiến trên trời. Vì là quy mô mới trang bị còn rất thô sơ nên trận chiến tranh trên không chưa tồn tại ý nghĩa lớn và chưa thể gây được tác động lớn đến kết quả trận chiến tranh. Tuy nhiên nó đã và đang sẵn có những hình thức chiến đấu mà ngay sau trận chiến tranh được những bên tích cực tăng trưởng đó là không chiến của những máy bay cánh cố định và thắt chặt đánh nhau; tiến công mặt đất của máy bay riêng với lực lượng mặt đất; ném bom tầm xa với những zapperlin, trinh sát bởi máy bay hoặc khinh khí cầu.

Các vũ khí mới

 

Lính kỵ binh Anh và ngựa đều phải mang "mặt nạ phòng độc"

Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất đã đã cho toàn bộ chúng ta biết những thứ vũ khí mới với hiệu suất cao huỷ diệt rất mạnh.

• Vũ khí hoá học là đặc sản nổi tiếng của Thế chiến I: lần thứ nhất loài người tiêu dùng vũ khí hoá học tự tạo một cách ồ ạt và quy mô lớn với những dạng hoá chất độc rất khác nhau từ loại ít nguy hiểm nhất là hơi cay hay chất làm chảy nước mắt đến loại khí nguy hiểm hơn nhưng không chết người chỉ loại khỏi vòng chiến như hơi mù tạc, Yprit (gây lở loét da và lấy tên theo khu vực trình làng trận tiến công hoá học là Ypres) và cao hơn thế nữa là hơi ngạt clo và những chất gây tử vong khác ví như phosgene. Để chống lại vũ khí hoá học những bên đã sử dụng phương tiện đi lại rất hiệu suất cao là mặt nạ phòng độc. Vào thời gian cuối kỳ trận chiến tranh việc sử dụng vũ khí hoá học giảm hẳn vì những bên sợ leo thang rất nguy hiểm của loại vũ khí này và việc dùng chúng nhiều khi phản tác dụng (gió đổi chiều thì tự hại quân mình) vì thời kỳ đó việc phát tán tác nhân hoá học còn thô sơ hầu hết nhờ vào gió.
• Súng máy liên thanh: là loại vũ khí tuy Ra đời từ trước thế chiến nhưng trong thế chiến đã thể hiện rõ uy lực của tớ và làm thay đổi giải pháp chiến đấu. Do trình độ kỹ thuật khi này còn chưa hoàn thiện nên súng máy bắn nhanh có kích thước khá to và nặng nên nó không phải là vũ khí thành viên mà sắp xếp cố định và thắt chặt để phòng thủ. Súng máy liên thanh hoàn toàn có thể bắn hàng trăm phát mỗi phút trong lúc đó quân bộ binh tiến công vẫn dùng súng trường lên quy lát bắn phát một, này cũng là một nguyên nhân gây ra sự mất cân đối tiến công - phòng thủ. Súng máy đặt trong công sự thuận tiện và đơn thuần và giản dị vô hiệu hoá những cuộc tiến công minh bộ binh "làn sóng người" và những cuộc tiến công của kỵ binh. Chính với việc tăng trưởng của súng máy mà kỵ binh hết thời và ngày càng suy giảm.

 

Máy bay Anh Sopwith Camel

• Đạn pháo phá mảnh: Để chống lại làn sóng bộ binh tiến công những bên vận dụng đạn pháo phá mảnh để tăng tính sát thương, chính số lượng chết trận nhiều nhất của quân sĩ là vì pháo binh với đạn pháo phá mảnh. Với sự vận dụng của pháo binh bắn nhanh, đạn pháo phá mảnh uy lực huỷ diệt lớn cộng với hoả lực súng máy đã làm chấm hết giải pháp đội hình ô vuông và làm phát sinh đội hình tản mác của cục binh và kéo theo những thay đổi khác của tác chiến trên bộ.
• Máy bay: đấy là cuộc trận chiến tranh có sự tham gia phần đông thứ nhất của máy bay, do máy bay đang ở quy trình đầu tăng trưởng còn rất thô sơ, bay chậm và thấp, mang được ít vũ khí, nhưng nó đã thể hiện kĩ năng chiến đấu rất hiệu suất cao và sau này được những bên nhận thấy những tiềm năng tăng trưởng rất rộng. Trong đại chiến máy bay làm những trách nhiệm không chiến (đánh nhau với máy bay địch), tiến công mặt đất, trinh sát, liên lạc.

 

Tàu ngầm U16 của Đức

• Tàu ngầm: đấy là vũ khí có hiệu suất cao nhất của Thế chiến I. Với tàu ngầm thì một hạm đội yếu hoàn toàn có thể chống lại một hạm đội mạnh một cách hiệu suất cao. Một sự góp vốn đầu tư nhỏ hơn (vào tàu ngầm) mang lại hiệu suất cao to nhiều hơn nhiều khi xây dựng những hạm tàu mặt nước lớn. Điều đó lý giải tại sao Hải quân Đức dồn sức xây dựng lực lượng tàu ngầm U-boat của tớ trong cả Thế chiến I và Thế chiến II. Thời gian này tàu ngầm còn rất thô sơ hoạt động và sinh hoạt giải trí nổi là hầu hết, chỉ lặn xuống khi gặp tàu chiến đối phương và vũ khí ngư lôi mang theo cũng không nhiều nếu không muốn nói là rất ít, độ đúng chuẩn kém, thường tàu ngầm chỉ dùng ngư lôi để bắn tàu chiến đối phương khi đang lặn, còn riêng với tàu vận tải lối đi bộ thì nó nổi lên dùng pháo để bắn chìm. Với sự nguy hiểm của tàu ngầm đã trình làng cuộc đấu tranh quyết liệt giữa phá giao thông vận tải lối đi bộ và bảo vệ giao thông vận tải lối đi bộ trên biển khơi cũng như giữa tàu ngầm và tàu săn ngầm với những thiết bị thuỷ âm phát hiện tàu ngầm. Trong thế chiến này lực lượng tàu ngầm của Đức đã đánh chìm một lượng lớn tải trọng tàu vận tải lối đi bộ của Anh và làm kinh tế tài chính Anh lao đao, nhưng đồng thời nó cũng trở nên thiệt hại rất nặng nề.

 

Xe tăng đi trước, bộ binh Canada theo sau, mặt trận Vimy 1917

• Xe tăng: đấy là vũ khí Ra đời trong thế chiến để khắc phục sự mất cân đối giữa tiến công và phòng ngự tuy xe tăng còn rất thô sơ thiếu độ tin cậy nhưng đã chứng tỏ được tiềm năng tăng trưởng của tớ và những bên đua nhau sản xuất xe tăng. Từ trận đầu tham chiến vào tháng 9 năm 1916 tại trận Sông Somme đến năm 1917 phía Entente có trận Cambrai đã lôi kéo hơn 400 xe tăng để tiến công. Tuy nhiên xe tăng trong thế chiến I vì những tính năng còn yếu kém của tớ mới chỉ được sử dụng như phương tiện đi lại yểm trợ bộ binh để đánh chiến tuyến của địch, chỉ đến Chiến tranh toàn thế giới thứ hai xe tăng mới phát huy hết tính năng tiến công cơ động thọc sâu của nó.

Xem thêm: Cô dâu trận chiến tranh

• Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất để lại thật nhiều hậu quả trước mắt và lâu dài. Cuộc chiến làm hơn mười triệu người chết và hàng trăm triệu người khác bị tàn phế, những thành phố, làng mạc, đường sá, cầu và cống, nhà máy sản xuất bị phá hủy. Số tiền những nước tham chiến ngân sách cho trận chiến tranh lên tới khoảng chừng 85 tỉ đôla. Ngoài sức mạnh tàn phá nhân mạng, kinh tế tài chính, vật chất, nó còn gây hãi hùng lâu dài về tâm ý cho toàn bộ châu Âu gây ra một thế hệ bị mất mát của châu Âu. Chính trận chiến này làm cho châu Âu tụt hậu và mất đi vai trò lãnh đạo văn minh quả đât mà nó đã đảm đương trong hơn 300 năm qua và từ từ vai trò đó chuyển sang bên kia đại dương cho Hoa Kỳ.

 

Lính xung kích Sturmtruppen (Lực lượng Bão tố) của Đức tham chiến ở mặt trận phía Tây năm 1917

• Chiến tranh gây ra sự thay đổi rất rộng trong map chính trị châu Âu. Cuộc chiến dẫn đến việc sụp đổ của 4 đế quốc Nga (1917), Đức (1918), Áo - Hung (1918), Ottoman (1923) với những triều đình quân chủ hàng trăm năm bị suy đổ trong số đó hai cường quốc Áo - Hung và Ottoman bị phân rã và mất hẳn vai trò cường quốc. Hai đế quốc Đức, Nga bị cắt xén lãnh thổ và bị kiềm chế với tình cảm dân tộc bản địa nước lớn bị tổn thương thâm thúy và đó là đất đai rất tốt cho tư tưởng phục thù để dẫn đến một thế chiến mới. Rất nhiều những nước nhỏ xuất hiện từ sự phân rã của những đế quốc và từ sự phân loại mang tính chất chất chủ quan, quan liêu của những cường quốc thắng trận dẫn đến những xích míc lộn xộn gây mất ổn định toàn thế giới sau này.
• Chiến tranh này đã cho toàn bộ chúng ta biết rõ xích míc ghê gớm của khối mạng lưới hệ thống thuộc địa một nguyên nhân của đại chiến toàn thế giới, tuy rằng sau trận chiến tranh nó còn tiếp tục tồn tại theo quán tính nhưng sau Thế chiến II, nó bị toàn bộ những nước, cả thuộc địa và cả một số trong những chủ thuộc địa cùng tìm cách phá bỏ.
• Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất cũng ngay lập tức đem lại những thay đổi về khối mạng lưới hệ thống chính trị tại những nước châu Âu. Tại Đức, nền quân chủ bị lật đổ, Cộng hòa Weimar Ra đời. Tuy nhiên nền Cộng hòa này cũng sớm đương đầu liên tục với những trở ngại vất vả chồng chất về kinh tế tài chính và xã hội, và tồn tại được 15 năm trước đó khi Adolf Hitler lên nắm quyền. Một trong những ảnh hưởng lâu dài nhất của Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất là yếu tố Ra đời của Liên Bang Xô Viết. Chiến tranh đã làm cho những người dân dân Nga lâm vào cảnh tình trạng vô cùng trở ngại vất vả. Hoàn cảnh này đã đẩy Nga vào cuộc Cách mạng tháng Mười với việc thắng lợi của Nhà nước Xô viết với lập trường ủng hộ Chủ nghĩa xã hội, chống Chủ nghĩa thực dân và Chủ nghĩa tư bản. Điều đó làm cho những nước phương Tây vô cùng lo sợ và đề phòng sự phủ rộng rộng tự do ra của Liên Xô, làm phát sinh những mối nghi ngờ liên tục lẫn nhau Một trong những nước này và Liên Xô gần như thể suốt cả thế kỷ XX. Mặt khác, sự phẫn nộ do bị thất trận, toàn cảnh kinh tế tài chính - xã hội tạm bợ như tại Ý và Đức mở màn cho thế lực phát xít lên ngôi tại nhiều nước. Như vậy châu Âu sau trận chiến đã có sự chia rẽ rõ rệt về mặt chính trị Một trong những nước đi theo Chủ nghĩa Cộng sản, Chủ nghĩa phát xít và tư bản phương Tây, tạo bệ phóng cho một cuộc thế chiến mới.

Chiến tranh đồng thời gây ra những Xu thế tâm ý - xã hội đối nghịch:

• Một mặt trước kia thật nhiều tầng lớp người châu Âu bị kéo theo tình cảm dân tộc bản địa Chủ nghĩa và sau trận chiến tranh họ nhận thức ra được kết quả mà Chủ nghĩa dân tộc bản địa quá đáng hoàn toàn có thể mang lại nên họ khởi đầu khuynh hướng lại theo một tinh thần mới với tinh thần Chủ nghĩa quốc tế và Xu thế hoà bình Chủ nghĩa, nhân đạo Chủ nghĩa. Sau trận chiến tranh, toàn thế giới đã tổ chức triển khai ra Hội Quốc Liên và trào lưu hoà bình nảy nở mạnh ra trên khắp toàn thế giới đó là những thể hiện của xu thế này.
• Mặt khác có một Xu thế hoàn toàn đối nghịch hẳn lại: Đó là yếu tố vô vọng vào những giá trị nhân văn của loài người và phát sinh tâm ý tôn sùng sức mạnh, tôn sùng bạo lực với việc tin tưởng rằng chỉ có sức mạnh và sự cứng rắn mới là nơi tựa uy tín trong thời đại tạm bợ này. Đây là cơ sở để nảy nở tâm ý thô bạo và Chủ nghĩa hư vô, không tin, tâm ý này là đất đai rất xanh tươi cho Chủ nghĩa quân phiệt và Chủ nghĩa phát xít và những Xu thế cực đoan nảy nở và bám rễ trong xã hội sau trận chiến tranh. Sau khi Triều đình Ottoman phải ký Hiệp định Sevres, ngọn lửa dân tôc Chủ nghĩa đã phát cháy rực rỡ, với cuộc Chiến tranh Giải phóng Dân tộc Thổ Nhĩ Kỳ do Chính phủ trái chiều của lãnh tụ Mustafa Kemal Atatürk phát động tại Ankara, nhằm mục đích phản đối việc Sultan Mehmed VI ký kết Hiệp định Sevres và đánh đuổi quân Entente (lần này gồm có Anh, Pháp, Ý, Hy Lạp). Lợi dụng quân Entente còn quá mỏi mệt với cuộc Đại chiến vừa qua, phe dân tộc bản địa Chủ nghĩa Thổ Nhĩ Kỳ tổ chức triển khai tiến công đánh tan tác quân Entente, buộc địch phải ký Hiệp định Lausanne (1923). Với Hiệp định này, Đế quốc Ottoman sụp đổ, Sultan Mehmed VI thoái vị, và nước Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ Ra đời vào tháng 10 năm 1923.[54][55][56][57]
• Chiến tranh cũng đồng thời gây ra cảm hứng đấy là kết thúc của "toàn thế giới cũ" là kết thúc của Chủ nghĩa tư bản và Chủ nghĩa đế quốc. Trên nền tảng đó những trào lưu Cộng sản và trào lưu Chủ nghĩa xã hội nảy nở và tăng trưởng rất mạnh mẽ và tự tin ở châu Âu và trên toàn thế giới.

“ Về công nghiệp và thương mại, Đức đã thắng lợi cuộc trận chiến tranh. Những công xưởng của tớ vẫn còn đấy nguyên, những số tiền nợ trận chiến tranh của tớ chỉ nằm trong nước và sẽ tiến hành thanh toán thuận tiện và đơn thuần và giản dị bằng việc vận động hành chính... ” — Georges Benjamin Clemenceau[20]

 

Mustafa Kemal Atatürk - người anh hùng dân tộc bản địa Thổ Nhĩ Kỳ trong cuộc Chiến tranh toàn thế giới lần thứ nhất và Chiến tranh Giải phóng Dân tộc Thổ Nhĩ Kỳ.

• Chiến tranh toàn thế giới đã cho toàn bộ chúng ta biết, trong Đk của những quan hệ ngặt nghèo của toàn thế giới, của công nghệ tiên tiến và phát triển cao, quy mô toàn thế giới, với độ tàn phá kinh khủng của trận chiến tranh thì "không còn ai hoàn toàn có thể có lợi trong trận chiến tranh nếu nó nổ ra, thậm chí còn là trận chiến tranh khu vực". Đối với Đế quốc Anh, cuộc Chiến tranh toàn thế giới lần thứ nhất là một thắng lợi kiểu Pyrros của tớ. Họ gặp trở ngại vất vả trong việc duy trì Đế chế to lớn của tớ Tính từ lúc sau trận chiến kinh hoàng này.[58] Pháp còn thể hiện thắng lợi kiểu Pyrros rõ ràng hơn Anh Quốc. Nhờ có cao trào Cách mạng Nga năm 1917, Pháp không thể liên minh với nước Nga được nữa.[59] Người Đức đã đập phá vỡ tành những TT công nghiệp của Pháp và chinh phạt được đủ đất đai để hoàn toàn có thể thực thi phần lớn kế hoạch về cuối cuộc Đại chiến.[60] Cả Anh Quốc và Pháp đều chỉ hoàn toàn có thể chấm hết trận chiến nhờ việc đổ xô của quân Mỹ.[61] Cuộc trận chiến tranh chứng tỏ rằng nước Đức mạnh hơn Pháp, do đó Pháp không thể nào một mình thắng Đức.[62] Bị khánh kiệt, nhiều người Pháp sau cuộc Đại chiến thường nhận định rằng "toàn bộ chúng ta không thể làm ra một trận Verdun nữa".[63] Thủ tướng Pháp Clemenceau cũng thừa nhận rằng trong vài năm tới, nước Đức sẽ bỏ xa Pháp về công nghiệp, thương mại và tài chính.[64] Với những lợi thế này, sau trận chiến tranh thủy Đức tăng trưởng bỏ xa Pháp và tạo Đk cho Đức một lần nữa lên tranh hùng tranh bá.[19][65] Giữa thập niên năm 1920, nhiều người Pháp tin chắc chắn là nước này sẽ một lần nữa bị người Đức tiến công.[15] Cho đến năm 1939, mọi việc đã chứng tỏ thắng lợi kiểu Pyrros của những nước Entente dẫn đến việc suy yếu của bọn họ.[66] Chiến thắng kiểu Pyrros của Pháp trong cuộc Chiến tranh toàn thế giới lần thứ nhất tiếp theo đó đại bại thê thảm của Pháp trong cuộc trận chiến tranh chống Phổ (1870–1871), và được tiếp theo đó bởi đại bại tả tơi của quân Pháp trước những chiến binh tinh nhuệ Đức vào năm 1940 và trước những cao trào đấu tranh giành độc lập của những dân tộc bản địa thuộc địa (như vào năm 1954 tại Việt Nam và 1962 tại Algérie). Và, như đã nói, không lâu sau cuộc Đại chiến, vào năm 1923, những nước Anh, Pháp, Ý, Hy Lạp đều phải chịu thất bại trong cuộc Chiến tranh Giải phóng Dân tộc Thổ Nhĩ Kỳ.[67][68] Những chiến bại thê thảm ấy cũng là vì sự nhừ đòn và tổn hại kinh khủng của Pháp trong cuộc Đại chiến 1914–1918 này.[15][69]
• Thế giới đã đi vào quy trình tăng trưởng kinh tế tài chính, văn hoá, chính trị có trình độ cao, ở tại mức trình độ đó toàn thế giới không thể còn chỗ cho Chủ nghĩa đế quốc và nhiều chủng loại Chủ nghĩa nước lớn trắng trợn. Với những quan hệ quốc tế ngặt nghèo và quyền lợi xen kẽ thì Chủ nghĩa ích kỷ ở phạm vi vương quốc và quốc tế tất yếu dẫn đến xung đột đối kháng, và trận chiến tranh thì đều thiệt hại cho toàn bộ những bên. Tư duy đế quốc Chủ nghĩa phải bị loại trừ thoát khỏi những quan hệ quốc tế, phát sinh loại tư duy mới là "cùng tồn tại hoà bình, thoả hiệp những quyền lợi trên cơ sở những bên cùng có lợi". Chính vì vậy ngay sau Thế chiến I những nước đã đồng lòng tổ chức triển khai ra Hội Quốc Liên với tiềm năng để điều hoà những quan hệ quốc tế trên cơ sở những bên cùng hoàn toàn có thể đồng ý được.
• Hệ thống thuộc địa như nguyên nhân của xích míc phải bị vô hiệu, bắt nguồn từ Thế chiến I khối mạng lưới hệ thống thuộc địa toàn thế giới khởi đầu lỏng lẻo và đến sau Thế chiến II thì trình làng quy trình phi thực dân hoá ồ ạt với việc cổ vũ và đồng ý của nhiều cường quốc toàn thế giới.

 

Quân Đức tiêu diệt một nhóm lính Pháp năm 1917

• Một bài học kinh nghiệm tay nghề rất to lớn của Thế chiến I và II đã cho toàn bộ chúng ta biết: "Yếu tố dân tộc bản địa vương quốc là có động lực rất rộng và những quyền lợi chính đáng của nó phải được tôn trọng". Tình hình quốc tế không thể yên nếu nhờ vào cơ sở không tôn trọng tình cảm, quyền lợi chính đáng của vương quốc, dân tộc bản địa. Một dân tộc bản địa bị dồn vào thế cùng đường sẽ phản ứng rất mãnh liệt gây hậu hoạ cho hoà bình toàn thế giới. Một ví dụ rất điển hình: sự kiềm chế ngưng trệ càng ngặt nghèo riêng với Đức sau Thế chiến I chỉ càng thúc đẩy Chủ nghĩa phục thù với việc tìm kiếm những phương sách càng quyết liệt, cực đoan hơn của Hitler và ở đầu cuối là với những kết quả thảm khốc riêng với những người ngưng trệ. Sau Thế chiến II Hoa Kỳ như một thế lực lãnh đạo toàn thế giới đã nhận được thức được yếu tố này nên trong chương trình tái thiết sau trận chiến tranh đã hỗ trợ sức cả những nước quân địch thua trận: Đức, Ý, Nhật để những nước này vươn lên không ở vị thế buộc phải lao tiếp vào Chủ nghĩa phục thù.
• Và một bài học kinh nghiệm tay nghề cuối đúc rút từ những bài học kinh nghiệm tay nghề trên "Vấn đề trận chiến tranh và hoà bình là yếu tố chung của toàn bộ toàn thế giới". Một khi trận chiến tranh nổ ra nó thuận tiện và đơn thuần và giản dị kéo cả toàn thế giới vào cuộc. Với hậu quả quá quyết liệt của trận chiến tranh loài người phải nhận thức được sự thiết yếu "cần ngăn ngừa nó trước lúc quá muộn" đó phải là nỗ lực chung của toàn bộ những nước.

Hiện nay, tuy đã có thật nhiều cuộc trận chiến tranh khu vực nổ ra và đã có những lúc toàn thế giới bên bờ vực trận chiến tranh, nhưng về cơ bản hoà bình toàn thế giới vẫn được giữ vững và chưa thấy có triệu chứng của một đại chiến mới. Điều này đã cho toàn bộ chúng ta biết không ít thì quả đât đã và đang rút được những bài học kinh nghiệm tay nghề chính trị của hai cuộc đại chiến, đã biết hoá giải những xích míc bằng hòa bình, và chí ít thì này cũng là một góp phần của Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất (và thứ hai) vào tri thức quả đât.

• Chiến tranh toàn thế giới thứ hai
• Các trận đánh trong thế chiến thứ nhất
• Một hòa bình để kết thúc mọi hòa bình

^ Hoa Kỳ đang không phê chuẩn bất kể một hiệp ước nào được ký kết tại Hội nghị Hòa bình Paris.

^ Bulgaria gia nhập Liên minh Trung tâm vào trong ngày 14 tháng 10 năm 1915.

^ Đế quốc Ottoman đồng ý liên minh bí mật với Đức vào trong ngày 2 tháng 8 năm 1914. Nước này tham gia trận chiến với phe Liên minh Trung tâm vào trong ngày 29 tháng 10 năm 1914.

^ Hoa Kỳ tuyên chiến với Áo–Hung vào trong ngày 7 tháng 12 năm 1917.

^ Áo sẽ là một trong những vương quốc thừa kế của Áo–Hung.

^ Hoa Kỳ tuyên chiến với Đức vào trong ngày 6 tháng bốn năm 1917.

^ Hungary sẽ là một trong những vương quốc thừa kế của Áo–Hung.

^ Mặc dù Hòa ước Sèvres trước này đã chấm hết trận chiến tranh giữa Khối Đồng minh và Đế quốc Ottoman, Khối Đồng minh và Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ, vương quốc kế vị của Đế quốc Ottoman, nhưng họ đều đống ý với Hòa ước Lausanne.

^ Cộng hòa Nga trong năm 1917. Chính phủ Bolshevik đã ký kết kết hòa ước riêng với Liên minh Trung tâm ngay sau khi họ nắm cơ quan ban ngành thường trực vào tháng 11 cùng năm.

^ Thoái vị vào tháng 3 năm 1917, bị hành quyết vào tháng 7 năm 1918

^ Qua đời vào năm 1916 vì bệnh viêm phổi, được kế vị bởi Charles (Karl) I của Áo

^ Qua đời vào tháng 7 năm 1918 và được kế vị bởi Mehmed VI

^ Số liệu chung của chính quốc Pháp và những thuộc địa

^ Số liệu chung của Anh và những thuộc địa; những vùng tự trị và Ấn Độ được liệt kê riêng

^ a b Tucker & Roberts 2005, tr. 273Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFTuckerRoberts2005 (trợ giúp)

^ “British Army statistics of the Great War”. Truy cập ngày 13 tháng 12 năm 2011.

^ a b Mougel, Nadège. “World War I casualties” (PDF). Centre européen Robert Schuman.

^ Nash (1976). Darkest Hours. Rowman & Littlefield. ISBN 978-1590775264.

^ a b c Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, World War I: encyclopedia, Tập 1, trang 123

^ Michael J. Romano, CliffsAP European History, trang 161

^ David Fraser, The Grenadier Guards, trang 22

^ Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, World War I: encyclopedia, Tập 1, trang 1175

^ Nigel Thomas, Dušan Babac, Armies in the Balkans 1914-18, những trang 3-4.

^ Nigel Thomas, Dušan Babac, Armies in the Balkans 1914-18, trang 19

^ Samuel Lyman Atwood Marshall, World War I, những trang 51-58.

^ Keegan 1988, tr. 8Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFKeegan1988 (trợ giúp)

^ Bade & Brown 2003, tr. 167–168

^ Karl-Heinz Frieser, John T. Greenwood, The Blitzkrieg legend: the 1940 chiến dịch in the West, trang 320

^ a b c Michael Adas, Essays on Twentieth-Century History, trang 188

^ Spencer E. Ante, Creative capital: Georges Doriot and the birth of venture capital, trang 28

^ a b c Sir Alistair Horne, The Price of Glory: Verdun 1916, những trang 328-331.

^ Richard Evans, Disasters That Changed Australia, trang 29

^ a b Lỗi chú thích: Thẻ sai; không còn nội dung trong thẻ ref mang tên Posen109

^ a b Conan Fischer, Europe Between Democracy and Dictatorship: 1900 - 1945, trang 109

^ Patrick Howarth, Intelligence chief extraordinary: the life of the ninth Duke of Portland, trang 42

^ Michael Graham Fry, Erik Goldstein,Richard Langhorne, Guide to International Relations and Diplomacy, trang 146

^ Sparknotes Chiến tranh toàn thế giới lần thứ nhất

^ “The war to end all wars”. BBC. ngày 10 tháng 11 năm 1998. Truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2015.

^ Keegan 1988, tr. 11Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFKeegan1988 (trợ giúp)

^ Dennis E. Showalter, Tannenberg: Clash of Empires 1914, trang 1

^ Jonathan Martin Kolkey, Germany on the march: a reinterpretation of war and domestic politics over the past two centuries, trang 190

^ Heinrich August Winkler, Germany: the long road west, Tập 2, trang 304

^ Jackson J. Spielvogel, Western Civilization: Since 1500

^ Henry William Elson, Modern times and the living past, trang 657

^ Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, World War I: encyclopedia, Tập 1, trang 113

^ Marc Ferro, Nicholas II: last of the tsars, trang 160

^ a b Giles MacDonogh, The Last Kaiser: The Life of Wilhelm II, trang 435

^ Ronald Pawly, The Kaiser's warlords: German commanders of World War I, trang 45

^ Dennis E. Showalter, Tannenberg: Clash of Empires 1914, trang 2

^ Vũ Dương Ninh, Nguyễn Văn Hồng (1998), Lịch sử toàn thế giới cận đại, Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy, trang 290.

^ Geoffrey Parker 2006, tr. 342Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGeoffrey_Parker2006 (trợ giúp)

^ Elite 078 - Trench Warfare WWI 1914-1916 Nhà xuất bản Osprey tr 17

^ Jonathan Martin Kolkey, Germany on the march: a reinterpretation of war and domestic politics over the past two centuries, trang 98

^ Anne Commire, Historic World Leaders: Europe (A-K), trang 462

^ Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, World War I: encyclopedia, Tập 1, trang 778

^ Richard L. DiNardo, Breakthrough: The Gorlice-Tarnow Campaign, 1915, (2010), p.. 99

^ Ronald Pawly, The Kaiser's warlords: German commanders of World War I, trang 52

^ a b Matthias Strohn, The German Army and the Defence of the Reich: Military Doctrine and the Conduct of the Defensive Battle 1918-1939, trang 90

^ DiNardo 2010, tr. 99.Lỗi sfn: không còn tiềm năng: CITEREFDiNardo2010 (trợ giúp)

^ a b David R. Shermer, World War I, những trang 141-142.

^ J. M. Winter, Blaine Baggett, The Great War and the shaping of the 20th century, trang 112

^ “"Sắc lệnh về hòa bình" của V.I.Lênin - Cương lĩnh hòa bình thứ nhất của quả đât”. https://www.qdnd.vn. Liên kết ngoài trong |website= (trợ giúp)

^ Carl Cavanagh Hodge, Encyclopedia of the Age of Imperialism, 1800-1914: A-K, trang 308

^ Ronald Pawly, The Kaiser's warlords: German commanders of World War I, trang 53

^ David R. Shermer, World War I, trang 209

^ Leonard V. Smith, Stéphane Audoin-Rouzeau, Annette Becker, France and the Great War, 1914-1918, trang 157

^ David W. Del Testa, Florence Lemoine, John Strickland, Government leaders, military rulers, and political activists, trang 12

^ a b Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, World War I: encyclopedia, Tập 1, trang 779

^ B.V. Rao, History Of Modern Europe (1789-1992), trang 201

^ Gerd Nonneman, Analyzing Middle East foreign policies and the relationship with Europe, trang 220

^ Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, World War I: encyclopedia, Tập 1, trang 878

^ Adolf Hitler, Secret conversations, 1941-1944, trang 42

^ Kenneth Mouré, Martin S. Alexander, Crisis and renewal in France, 1918-1962, trang 96

^ Hew Strachan, The First World War: To arms, trang 163

^ Henri F. Ellenberger, The discovery of the unconscious: the history and evolution of dynamic psychiatry, trang 826

^ Wladyslaw Wszebor Kulski, De Gaulle and the world: the foreign policy of the Fifth French Republic, trang 262

^ Richard Mayne, Douglas Johnson, Robert Tombs, Cross Channel currents: 100 years of the Entente Cordiale, trang 68

^ Arno J. Mayer, Politics and diplomacy of peacemaking: containment and counterrevolution Versailles, 1918-1919, trang 647

^ Thomas B. Buell, John N. Bradley, Thomas E. Griess, Jack W. Dice, John H. Bradley, The Second World War: Europe and the Mediterranean, trang 31

^ Frank Field, Three French writers and the Great War: Studies in the rise of communism and fascism, trang 2

^ Christopher Houston, Islam, Kurds and the Turkish nation state, trang 126

^ Ivar Spector, The Soviet Union and the Muslim world, 1917-1958, trang 82

^ Anne Sa'adah, Contemporary France: a democratic education, trang 39

• American Armies and Battlefields in Europe: A History, Guide, and Reference Book, Hoa Kỳ Government Printing Office, 1938, OCLC 59803706
• Army Art of World War I, Hoa Kỳ Army Center of Military History: Smithsonian Institution, National Museum of American History, 1993, OCLC 28608539
• Asghar, Syed Birjees (ngày 12 tháng 6 năm 2005), A Famous Uprising, Dawn Group, truy vấn ngày 2 tháng 11 trong năm 2007
• Ashworth, Tony (2000), Trench warfare, 1914-18: the live and let live system, London: Pan, ISBN 0330480685, OCLC 247360122 Đã bỏ qua tham số không rõ |originalyear= (trợ giúp)
• Bade, Klaus J; Brown, Allison (tr.) (2003), Migration in European History, The making of Europe, Oxford: Blackwell, ISBN 0631189394, OCLC 52695573 (translated from the German)
• Balakian, Peter (2004), The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America's Response, Tp New York: HarperCollins, ISBN 0060558709, OCLC 56822108
• Bass, Gary Jonathan (2002), Stay the Hand of Vengeance: The Politics of War Crimes Tribunals, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, tr. 424pp, ISBN 0691092788, OCLC 248021790
• Blair, Dale (2005), No Quarter: Unlawful Killing and Surrender in the Australian War Experience, 1915-1918, Charnwood, Australia: Ginninderra Press, ISBN 1740272919, OCLC 62514621
• Blumberg, Arnold sửa đổi và biên tập (1995), Great Leaders, Great Tyrants?, Westport, Connecticut: Greenwood Press, ISBN 0313287511, OCLC 30400598
• Brands, Henry William (1997), T. R.: The Last Romantic, Tp New York: Basic Books, ISBN 0465069584, OCLC 36954615
• Cecil, Lamar (1996), Wilhelm II: Emperor and Exile, 1900-1941, II, Chapel Hill, North Carolina: University of North Carolina Press, tr. 176, ISBN 0807822833, OCLC 186744003
• Chickering, Rodger (2004), Imperial Germany and the Great War, 1914-1918, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0521839084, OCLC 55523473
• Clark, Charles Upson (1927), Bessarabia, Russia and Roumania on the Black Sea, Tp New York: Dodd, Mead, OCLC 150789848, Bản gốc tàng trữ ngày 8 tháng 10 năm 2022, truy vấn ngày 31 tháng 1 năm 2009
• Coffman, Edward M (1998), The War to End All Wars: The American Military Experience in World War I, Lexington, Kentucky: University Press of Kentucky, ISBN 0813109558, OCLC 38842092
• Cook, Tim (2006), “The politics of surrender: Canadian soldiers and the killing of prisoners in the First World War”, The Journal of Military History, 70 (3): 637–665, doi:10.1353/jmh.2006.0158
• Cornish, Nik; Karachtchouk, Andrei (ill.) (2001), The Russian Army 1914-18, Men--Arms, Oxford: Osprey Publishing, tr. 48, ISBN 1841763039, OCLC 248331622
• Coulthard-Clark, Christopher D (2001), The Encyclopaedia of Australia's Battles, Crows Nest, New South Wales: Allen & Unwin, tr. 320pp, ISBN 1865086347, OCLC 48793439
• Cruttwell, Charles Robert Mowbray Fraser (2007), A History of the Great War, 1914–1918, Chicago: Academy Chicago Publishers, ISBN 0897333152 Đã bỏ qua tham số không rõ |originalyear= (trợ giúp) general military history
• Dignan, Don K (1971), “The Hindu Conspiracy in Anglo-American Relations during World War I.”, The Pacific Historical Review, University of California Press, 40 (1): 57–76, ISSN 0030-8684
• Duffy, Michael, Somme, First World War.com, truy vấn 25 tháng 2 trong năm 2007
• Dupuy, Trevor Nevitt (1979), Numbers, Predictions and War, Indianapolis: Bobbs-Merrill, ISBN 0672521318, OCLC 4037624
• Eksteins, Modris (1989), Rites of Spring: The Great War and the Birth of the Modern Age, London: Bantam, ISBN 0593018621, OCLC 19455240 an analysis of cultural changes before, during, and after the war
• Ellis, John; Cox, Michael (2001), The World War I Databook: The Essential Facts and Figures for All the Combatants, London: Aurum, ISBN 1854107666, OCLC 46506978
• Esposito, Vincent J (1997), 1900–1918, The West Point Atlas of American Wars, II, Tp New York: Henry Holt, ISBN 0805053050, OCLC 39644150, Bản gốc tàng trữ ngày 2 tháng 1 trong năm 2007, truy vấn ngày 31 tháng 1 năm 2009 despite the title covers entire war
• Evans, David (2004), The First World War, Teach yourself, London: Hodder Arnold, ISBN 0340884894, OCLC 224332259
• Evans, Leslie (27 tháng 5 năm 2005), Future of Iraq, Israel-Palestine Conflict, and Central Asia Weighed International Conference, UCLA International Institute, truy vấn ngày 30 tháng 12 năm 2008
• Falls, Cyril Bentham (1959), The Great War, Tp New York: Putnam, ISBN 0399501002, OCLC 8664179 general military history
• Ferguson, Niall (1999), The Pity of War, Tp New York: Basic Books, tr. 563pp, ISBN 046505711X, OCLC 41124439
• Ferguson, Niall (2006), The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West, Tp New York: Penguin Press, ISBN 1594201005
• Fischer, Fritz (1967), Germany's Aims in the First World War, Tp New York: Norton, OCLC 1558559 (original German title "Griff nach der Weltmacht: Die Kriegzielpolitik des kaiserlichen Deutschland 1914/18")
• Fischer, Fritz; Jackson, Marian (1975), War of Illusions: German Policies From 1911 to 1914, Tp New York: Norton, OCLC 221830012 (original German title "Krieg der Illusionen die deutsche Politik von 1911 - 1914")
• Fortescue, Granville Roland (28 tháng 10 năm 1915), London in Gloom over Gallipoli; Captain Fortescue in Book and Ashmead-Bartlett in Lecture Declare Campaign Lost. Say Allies Can't Advance; Attack on Allied Diplomacy in Correspondent's Doleful Talk Passed by Censor, Tp New York Times
• Fraser, Thomas G (1977), “Germany and Indian Revolution, 1914-18”, Journal of Contemporary History, Sage Publications, 12 (2): 255–272, doi:10.1177/002200947701200203, ISSN 0022-0094
• Fromkin, David (2001), A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East, Tp New York: Owl Books, tr. 119, ISBN 0805068848, OCLC 53814831
• Fromkin, David (2004), Europe's Last Summer: Who Started the Great War in 1914?, Tp New York: Alfred A. Knopf, ISBN 0375411569, OCLC 53937943
• Fussell, Paul (1975), The Great War and Modern Memory, Tp New York: Oxford University Press, ISBN 0195019180, OCLC 1631561 on literature
• Gelvin, James L (2005), The Israel-Palestine Conflict: One Hundred Years of War, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0521852897, OCLC 59879560
• Gilbert, Martin (2004), The First World War: A Complete History, Clearwater, Florida: Owl Books, tr. 306, ISBN 0805076174, OCLC 34792651
• Gray, Edwyn A (1994), The U-Boat War, 1914–1918, London: L Cooper, ISBN 0850524059, OCLC 59816503 Đã bỏ qua tham số không rõ |original-title= (trợ giúp); Chú thích có tham số trống không rõ: |1= (trợ giúp)
• Green, John Frederick Norman (1938), “Obituary: Albert Ernest Kitson”, Geological Society Quarterly Journal, Geological Society, 94
• Haber, LF (1986), The Poisonous Cloud: Chemical Warfare in the First World War, Oxford: Clarendon, ISBN 0198581424, OCLC 12051072
• Halpern, Paul G (1995), A Naval History of World War I, Tp New York: Routledge, ISBN 1857284984, OCLC 60281302
• Harrach, Franz, “Archduke Franz Ferdinand's Assassination, 28 tháng 6 năm 1914: Memoir of Count Franz von Harrach”, Primary Documents, First World War.com |ngày truy vấn= cần |url= (trợ giúp)
• Hardach, Gerd (1977), The First World War 1914–1918, London: Allen Lane, ISBN 0713910240, OCLC 3174153 Đã bỏ qua tham số không rõ |original-title= (trợ giúp) economics
• Heller, Charles E (1984), Chemical warfare in World War I: the American experience, 1917-1918, Fort Leavenworth, Kansas: Combat Studies Institute, OCLC 123244486
• Henig, Ruth Beatrice (2002), The Origins of the First World War, Lancaster Pamphlets (ấn bản 3), London: Routledge, ISBN 0415262054, OCLC 59470456
• Herbert, Edwin (2003), Small Wars and Skirmishes 1902-1918: Early Twentieth-century Colonial Campaigns in Africa, Asia and the Americas, Nottingham: Foundry Books Publications, ISBN 1901543056
• Herrmann, David G (1996), The Arming of Europe and the Making of the First World War, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, ISBN 0691033749, OCLC 32509928
• Herwig, Holger H (1996), The First World War: Germany and Austria-Hungary 1914–1918, London: Arnold, ISBN 0340573481, OCLC 60154404
• Heyman, Neil M (1997), World War I, Guides to historic events of the twentieth century, Westport, Connecticut: Greenwood Press, ISBN 0313298807, OCLC 36292837
• Hickey, Michael (2003), The Mediterranean Front 1914-1923, The First World War, 4, Tp New York: Routledge, tr. 60–65, ISBN 0415968445, OCLC 52375688
• Higham, Robin DS; Showalter, Dennis E sửa đổi và biên tập (2003), Researching World War I: A Handbook, Westport, Connecticut: Greenwood Press, ISBN 031328850X, OCLC 51922814, historiography, stressing military themes
• Hinterhoff, Eugene (1984), Young, Peter (sửa đổi và biên tập), “The Campaign in Armenia”, Marshall Cavendish Illustrated Encyclopedia of World War I, Tp New York: Marshall Cavendish, ii, ISBN 0863071813
• Hooker, Richard (1996), The Ottomans, Bản gốc tàng trữ ngày 8 tháng 10 năm 1999, truy vấn ngày 30 tháng 12 năm 2008
• Hoover, Herbert; Wilson, Woodrow (1958), Ordeal of Woodrow Wilson, Tp New York: McGraw-Hill, OCLC 254607345
• Howard, Michael Eliot (2002), The First World War, Oxford: Oxford University Press, tr. 175, ISBN 0192853627, OCLC 59376613, general military history
• Hubatsch, Walther; Backus, Oswald P (1963), Germany and the Central Powers in the World War, 1914–1918, Lawrence, Kansas: University of Kansas, OCLC 250441891
• Hughes, Thomas L (2002), “The German Mission to Afghanistan, 1915-1916”, German Studies Review, German Studies Association, 25 (3): 447–476, doi:10.2307/1432596, ISSN 0149-7952
• Hull, Cordell; Berding, Andrew Henry Thomas (1948), The Memoirs of Cordell Hull, 1, Tp New York: Macmillan, tr. 81, OCLC 228774232
• Isaac, Jad; Hosh, Leonardo (7–9 tháng 5 năm 1992), Roots of the Water Conflict in the Middle East, University of WaterlooQuản lý CS1: định dạng ngày tháng (link)
• Isenberg, Michael Thomas (1981), War on Film: The American Cinema and World War I, 1914-1941, Fairleigh Dickinson University Press, ISBN 0838620043, OCLC 5726236
• Johnson, James Edgar (2001), Full Circle: The Story of Air Fighting, London: Cassell, ISBN 0304358606, OCLC 45991828
• Joll, James (1984), The Origins of the First World War, London: Longman, ISBN 0582490162, OCLC 9852205
• Jones, Howard (2001), Crucible of Power: A History of U. S. Foreign Relations Since 1897, Wilmington, Delaware: Scholarly Resources Books, ISBN 0842029184, OCLC 46640675
• Kaplan, Robert D. (1993), “Syria: Identity Crisis”, The Atlantic, truy vấn ngày 30 tháng 12 năm 2008
• Karp, Walter (1979), The Politics of War (ấn bản 1), ISBN 006012265X, OCLC 4593327, Wilson's maneuvering Hoa Kỳ into war
• Keegan, John (1998), The First World War, Hutchinson, ISBN 0091801788, general military history
• Keene, Jennifer D (2006), World War I, Westport, Connecticut: Greenwood Press, tr. 5, ISBN 0313331812, OCLC 70883191 Đã bỏ qua tham số không rõ |seriestitle= (trợ giúp)
• Kennedy, David M (1982), Over Here: The First World War and American Society, Oxford: Oxford University Press, ISBN 0195032098, OCLC 9906841, covers politics & economics & society
• Kennett, Lee B (1992), The First Air War, 1914–1918, Tp New York: Free Press, ISBN 0029173019, OCLC 22113898
• Keynes, John Maynard (1920), The Economic Consequences of the Peace, Tp New York: Harcourt, Brace and Howe, OCLC 213487540
• Kitchen, Martin (2000), Europe Between the Wars, Tp New York: Longman, ISBN 0582418690, OCLC 247285240 Đã bỏ qua tham số không rõ |originalyear= (trợ giúp)
• Knobler, Stacey L sửa đổi và biên tập (2005), The Threat of Pandemic Influenza: Are We Ready? Workshop Summary, Washington DC: National Academies Press, ISBN 0309095042, OCLC 57422232, Bản gốc tàng trữ ngày 30 tháng 8 năm 2008, truy vấn ngày 31 tháng 1 năm 2009
• Lee, Dwight Erwin sửa đổi và biên tập (1953), The Outbreak of the First World War: Who Was Responsible?, Boston: Heath, tr. 74pp, OCLC 8824589, readings from multiple points of view
• Lehmann, Hartmut; van der Veer, Peter sửa đổi và biên tập (1999), Nation and religion: perspectives on Europe and Asia, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, ISBN 0691012326, OCLC 39727826
• Lewy, Guenter (2005), The Armenian Massacres in Ottoman Turkey: A Disputed Genocide, Salt Lake City, Utah: University of Utah Press, ISBN 0874808499, OCLC 61262401
• Lyons, Michael J (1999), World War I: A Short History (ấn bản 2), Prentice Hall, ISBN 0130205516
• Ludendorff, Erich (1919), My War Memories, 1914-1918, OCLC 60104290 Đã bỏ qua tham số không rõ |original_title= (trợ giúp) also published by Harper as "Ludendorff's Own Story, August 1914-November 1918: The Great War from the Siege of Liege to the Signing of the Armistice as Viewed from the Grand Headquarters of the German Army" OCLC 561160
• Marsden, William Edward (2001), The School Textbook: Geography, History, and Social Studies, London: Routledge, tr. 177, ISBN 0713040432, OCLC 46836724
• Maurice, Frederick Barton (18 tháng 8 năm 1918), “Foe's reserves now only 16 divisions; Allies' Counteroffensive has reduced them from 60, Gen. Maurice says Ludendorff in dilemma; he must choose between giving up offensive projects and shortening his line”, Tp New York Times
• Millett, Allan Reed; Murray, Williamson (1988), Military Effectiveness, Boston: Allen Unwin, ISBN 0044450532, OCLC 220072268
• Moon, John Ellis van Courtland (1996), “United States Chemical Warfare Policy in World War II: A Captive of Coalition Policy?”, The Journal of Military History, 60 (3): 495–511, doi:10.2307/2944522
• Morton, Desmond; Granatstein, Jack L (1989), Marching to Armageddon: Canadians and the Great War 1914–1919, ISBN 0886192099, OCLC 21449019
• Morton, Desmond (1992), Silent Battle: Canadian Prisoners of War in Germany, 1914-1919, Toronto: Lester Pub, ISBN 1895555175, OCLC 29565680
• Mosier, John (2001), “Germany and the Development of Combined Arms Tactics”, Myth of the Great War: How the Germans Won the Battles and How the Americans Saved the Allies, Tp New York: Harper Collins, ISBN 0060196769
• Muller, Jerry Z (2008), “Us and Them - The Enduring Power of Ethnic Nationalism”, Foreign Affairs, truy vấn ngày 30 tháng 12 năm 2008
• Neiberg, Michael S (2005), Fighting the Great War: A Global History, Cambridge, Mass: Harvard University Press, ISBN 0674016963, OCLC 56592292
• Nicholson, Gerald WL (1962), Canadian Expeditionary Force, 1914-1919: Official History of the Canadian Army in the First World War (ấn bản 1), Ottawa: Queens Printer and Controller of Stationary, OCLC 2317262, Bản gốc tàng trữ ngày 16 tháng 5 trong năm 2007, truy vấn ngày 31 tháng 1 năm 2009
• Phillimore, George Grenville; Bellot, Hugh HL (1919), “Treatment of Prisoners of War”, Transactions of the Grotius Society, 5: 47–64, OCLC 43267276
• Pitt, Barrie (2003), 1918: The Last Act, Barnsley: Pen and Sword, ISBN 0850529743, OCLC 56468232
• Pope, Stephen; Wheal, Elizabeth-Anne sửa đổi và biên tập (1995), The Macmillan Dictionary of the First World War, ISBN 033361822X, OCLC 60238536
• Price, Alfred (1980), Aircraft versus Submarine: the Evolution of the Anti-submarine Aircraft, 1912 to 1980, London: Jane's Publishing, ISBN 0710600089, OCLC 10324173 Deals with technical developments, including the first dipping hydrophones
• Robbins, Keith (1993), The First World War, Tp New York: Oxford University Press, ISBN 0192891499, OCLC 26402515, short overview
• Ross, Stewart Halsey (1996), Propaganda for War: How the United States was Conditioned to Fight the Great War of 1914-1918, Jefferson, North Carolina: McFarland, ISBN 0786401117, OCLC 185807544
• Gilpin, Robert (1989), Rotberg, Robert I; Rabb, Theodore K (sửa đổi và biên tập), The Origin and Prevention of Major Wars, Cambridge: Cambridge University Press, tr. 225, ISBN 0521379555, OCLC 123169187
• Salibi, Kamal Suleiman (1993), “How it all began - A concise history of Lebanon”, A House of Many Mansions - the history of Lebanon reconsidered, I.B. Tauris, ISBN 1850430918, OCLC 224705916
• Shapiro, Fred R; Epstein, Joseph (2006), The Yale Book of Quotations, Yale University Press, ISBN 0300107986
• Silkin, Jon sửa đổi và biên tập (1996), The Penguin Book of First World War Poetry (ấn bản 2), Tp New York: Penguin, ISBN 0141180099, OCLC 37105631
• Singh, Jaspal, History of the Ghadar Movement, panjab.org.uk, truy vấn ngày 31 tháng 10 trong năm 2007
• Sisemore, James D (2003), The Russo-Japanese War, Lessons Not Learned, Hoa Kỳ Army Command and General Staff College
• Snyder, Jack L (1984), Ideology of the Offensive, Ithaca: Cornell University Press, ISBN 0801416574
• Southgate, Troy, The Fischer Controversy, Bản gốc tàng trữ ngày 30 tháng 11 năm 2010, truy vấn ngày 31 tháng 1 năm 2009
• Speed, Richard B., III (1990), Prisoners, Diplomats and the Great War: A Study in the Diplomacy of Captivity, Tp New York: Greenwood Press, ISBN 0313267294, OCLC 20694547
• Stevenson, David (1996), Armaments and the Coming of War: Europe, 1904-1914, Tp New York: Oxford University Press, ISBN 0198202083, OCLC 33079190
• Stevenson, David (2004), Cataclysm: The First World War As Political Tragedy, Tp New York: Basic Books, tr. 560pp, ISBN 0465081843, OCLC 54001282, major reinterpretation
• Stevenson, David (2005), The First World War and International Politics, Oxford: Clarendon, OCLC 248297941
• Stokesbury, James (1981), A Short History of World War I, Tp New York: Morrow, ISBN 0688001289
• Strachan, Hew (2004), The First World War: Volume I: To Arms, Tp New York: Viking, ISBN 0670032956, OCLC 53075929: the major scholarly synthesis. Thorough coverage of 1914
• Taylor, AJP (1963), The First World War: An Illustrated History, Hamish Hamilton, OCLC 2054370
• Taylor, John M (Summer 2007), “Audacious Cruise of the Emden”, The Quarterly Journal of Military History, 19 (4): 38–47, doi:10.1353/jmh.2007.0331, ISSN 0899-3718
• Terraine, John (1963), Ordeal of Victory, Philadelphia: Lippincott, tr. 508pp, OCLC 1345833
• Tuchman, Barbara Wertheim (1962), The Guns of August, Tp New York: Macmillan, OCLC 192333, tells of the opening diplomatic and military manoeuvres
• Tuchman, Barbara Wertheim (1966), The Zimmerman Telegram (ấn bản 2), Tp New York: Macmillan, ISBN 0026203200, OCLC 233392415
• Tucker, Spencer (1999), European Powers in the First World War: An Encyclopedia, ISBN 081533351X, OCLC 40417794
• Tucker, Spencer C (2005), Encyclopedia of World War I. A Political, Social and Military History, Santa Barbara: ABC-Clio, ISBN 1851094202
• van der Vat, Dan (1988), The Atlantic Campaign, London: Grafton, ISBN 0586206957 Connects submarine and antisubmarine operations between wars, and suggests a continuous war
• Venzon, Anne Cipriano; Miles, Paul L sửa đổi và biên tập (1995), The United States in the First World War: An Encyclopedia, Taylor & Francis, ISBN 0824070550
• von der Porten, Edward P (1969), German Navy in World War II, Tp New York: T. Y. Crowell, OCLC 164543865
• Westwell, Ian (2004), World War I Day by Day, St. Paul, Minnesota: MBI Pub., tr. 192pp, ISBN 0760319375, OCLC 57533366
• Wiggin, Addision (29 tháng 11 năm 2006), [www.dailyreckoning.com.au/bretton-woods-agreement/2006/11/29/ “Bretton Woods agreement”] Kiểm tra giá trị |url= (trợ giúp), The Daily Reckoning, Port Phillip Publishing
• Wilgus, William John (1931), Transporting the A. E. F. in Western Europe, 1917–1919, Tp New York: Columbia University Press, OCLC 1161730
• Winter, Denis (1982), The First of the Few: Fighter Pilots of the First World War, Allen Lane, tr. 223pp, ISBN 0713912782
• Winter, Jay M (2005), The Experience of World War I (ấn bản 2), Oxford University Press, ISBN 0195207769, topical essays; well illustrated
• Zieger, Robert H (2001), America's Great War: World War I and the American experience, Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield, tr. 50, ISBN 0847696456
• “Country Briefings: Israel”, The Economist, 28 tháng 7 năm 2005, truy vấn ngày 30 tháng 12 năm 2008
• Israeli Foreign Ministry, Ottoman Rule, Jewish Virtual Library, truy vấn ngày 30 tháng 12 năm 2008

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện đi lại truyền tải về Chiến tranh toàn thế giới thứ nhất.

• CHIẾN TRANH THẾ GIỚI I (1914 - 18) tại Từ điển bách khoa Việt Nam
• World War I (1914–1918) tại Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)
• Các loại số liệu đề tài của Thế chiến thứ nhất
• Các hình ảnh về Thế chiến thứ nhất Lưu trữ 2006-06-28 tại Wayback Machine bằng tiếng Nga
• Ảnh tàng trữ của Quân Đức về Mặt trận phía đông

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Chiến_tranh_thế_giới_thứ_nhất&oldid=68557153”

Reply 1 0 Chia sẻ

Share Link Down Trong trận chiến tranh toàn thế giới thứ nhất 1914 1918 sự kiện nào mở ra bước chuyển biến lớn vì sao miễn phí

Bạn vừa Read nội dung bài viết Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Review Trong trận chiến tranh toàn thế giới thứ nhất 1914 1918 sự kiện nào mở ra bước chuyển biến lớn vì sao tiên tiến và phát triển nhất và Share Link Cập nhật Trong trận chiến tranh toàn thế giới thứ nhất 1914 1918 sự kiện nào mở ra bước chuyển biến lớn vì sao miễn phí.

Giải đáp vướng mắc về Trong trận chiến tranh toàn thế giới thứ nhất 1914 1918 sự kiện nào mở ra bước chuyển biến lớn vì sao

Nếu sau khi đọc nội dung bài viết Trong trận chiến tranh toàn thế giới thứ nhất 1914 1918 sự kiện nào mở ra bước chuyển biến lớn vì sao vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha #Trong #chiến #tranh #thế #giới #thứ #nhất #sự #kiện #nào #mở #bước #chuyển #biến #lớn #vì #sao