Mẹo Hướng dẫn Thứ nhất Kinh Kỳ, thứ nhì Phố Hiến chỉ khu vực nào Chi Tiết
Bạn đang tìm kiếm từ khóa Thứ nhất Kinh Kỳ, thứ nhì Phố Hiến chỉ khu vực nào được Cập Nhật vào lúc : 2022-04-06 07:45:08 . Với phương châm chia sẻ Bí quyết Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi đọc tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha.
Kinh kỳ là tên thường gọi gọi của Thăng Long, nay thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô. Phố Hiến nay thuộc Hưng Yên – một tỉnh ở đồng bằng Bắc bộ, nằm bên cạnh tả ngạn sông Hồng. Năm 1968, Hưng Yên hợp nhất với tỉnh Tp Hải Dương thành Hải Hưng; từ thời điểm năm 1996 lại tách ra thành tỉnh riêng, có 7 cty hành đó đó là thị xã Hưng Yên và những huyện Tiên Lữ, Kim Động, Phù Cừ, Ân Thi, Châu Giang, Mỹ Văn. Hưng Yên là hậu thân của Phố Hiến.
Tại sao lại mang tên Phố Hiến? Nhà nghiên cứu và phân tích Lê Văn Lan lý giải:
“Những tên thường gọi khác của nơi này là: chợ Hiến (Hiến thị), dinh Hiến (Hiến doanh) hoặc có lúc còn ghép lại chợ dinh Hiến (Hiến doanh thị). Dễ dàng nhận ra chúng đều phải có chung một từ gốc: Hiến. Chùa Thiên Ứng của Phố Hiến có một tấm bia lập năm Vĩnh Tộ thứ 7 (1625) lý giải: “Đó là nơi đặt trị sở Hiến Nam án sát của một thừa tuyên. Hiến Nam thị lại là một đô hội như Trường An (kinh đô) nhỏ của bốn phương” (Đô thị cổ Việt Nam – Nhiều tác giả, Viện Sử học thuộc Ủy ban Khoa học Xã hội XB năm 1989, tr.195-196). Nhà giáo, nhà nghiên cứu và phân tích Đinh Xuân Vịnh cũng cho biết thêm thêm: “Sở dĩ gọi là Phố Hiến vì phố này ở gần lỵ sở Ty Hiến sát đời Lê” (Sổ tay khu vực Việt Nam – NXB Lao Động – 1996 – tr.407).
Di tích Văn Miếu phố Hiến
Sau khi đọc những tài liệu trên, chúng tôi còn muốn trích dẫn thêm một đoạn ngắn do Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn để thấy sự lý giải trên là đúng chuẩn: “Cung cũ Hiến Nam xưa nằm ở vị trí địa phận xã Nhân Dục, huyện Kim Động, là sở lỵ trấn Sơn Nam đời Lê, phàm những người dân quốc tế đến marketing thương mại thì tụ tập ở đây, gọi là Vạn Lai Triều, phong vật phồn thịnh, nhà ngói như bát úp. Đại đô hội Bắc kỳ chỉ có Thăng Long và đây mà thôi, cho nên vì thế mới có câu “Nhất kinh kỳ, nhì Phố Hiến”. Nay thì không được như trước nữa” (Đại Nam nhất thống chí, NXB Thuận Hóa – 1992. tr.301).
Thử hỏi, Hiến sát sứ ty giữ trách nhiệm quan trọng ra làm sao, mà người dân lấy tên của cơ quan ấy gọi chung cho toàn bộ một vùng đất to lớn?
Trong Lịch triều hiến chương loại chí, Phan Huy Chú cho biết thêm thêm đấy là một trong ba cơ quan quản trị và vận hành cấp trấn thời Lê, mãi đến năm 1473 triều đình mới định rõ chức vụ của Hiến ty gồm 32 điều, đại khái là phụ trách tâu bày, khảo sát khả năng thao tác của những quan trong trấn, kiểm tra những vụ kiện tụng, tuần hành xem xét đời sống và sản xuất trong địa phận mình quản trị và vận hành – từ đó báo cáo, đề xuất kiến nghị về triều đình. Khi chọn người giữ chức vụ này, dù chức phó cũng phải người đã đậu tiến sỹ “biết kỷ cương phép nước, quen việc, không sợ cường hào”, bởi đấy là “chức uy nghiêm ở một địa phương cho nên vì thế xem là quan trọng”.
Hiểu được điều này, ta thấy cách lý giải về tên thường gọi của Phố Hiến như trên là hợp lý. Rõ ràng, nó là tên thường gọi gọi tắt của một cơ quan quyền lực tối cao.
Cuối thế kỷ XVI, qua thế kỷ XVII đến thời điểm đầu thế kỷ XVIII, Phố Hiến đang trở thành một thương cảng sầm uất của Đàng Ngoài, sánh ngang với thương cảng Hội An ở Đàng Trong. Sở dĩ như vậy vì Phố Hiến nằm ở vị trí tả ngạn sông Hồng, chỉ cách kinh thành Thăng Long khoảng chừng 60 km về phía Nam, thuận tiện cho việc giao thương mua và bán của những người dân marketing thương mại từ xa đến và chúa Trịnh còn được cho phép họ được cư trú tại đây. Bên cạnh đó, chính vì làm tốt “công tác thao tác cán bộ” nên Phố Hiến có thuận tiện hơn thế nữa trong việc tăng trưởng. Ta không thể không nhắc tới vai trò của quan trấn thủ có công mở mang Phố Hiến là Tước quận công Lê Đình Kiên (1623-1704). Trong Khâm định Việt sử thông giám cương mục chính biên, cho biết thêm thêm ngài “thao tác liêm khiết công minh, dập tắt được mối trộm cướp, làm cho nhân dân yên ổn, nên được cất nhắc giữ chức này”.
Chỉ mấy dòng nhìn nhận như vậy, nay đọc ta thấy thông thường, chứ hiểu được toàn cảnh xã hội dương thời thì đó là nỗ lực lớn của một ông quan trị dân. Bởi lẽ, đọc lại bộ Lịch triều tạp kỷ – nguồn sử liệu trong mức chừng hơn 100 năm cuối đời Lê, ta thấy dân tình trong trong năm tháng đó vô cùng ngột ngạt. Mặc dầu triều đình liên tục phát hành những chủ trương yên dân, nhưng những quan lại cấp dưới lại không thực thi mà còn tận dụng quyền lực tối cao nhũng nhiễu, ức hiếp dân đen. Vì thế, những cuộc khởi nghĩa nông dân đã nổ ra không ngoài mục tiêu đòi quyền sống của những con người thấp cổ bé miệng. Chỉ lúc nào, làm tốt “công tác thao tác cán bộ”, quan lại liêm khiết, tự nguyện làm đày tớ của dân, yêu thương dân như con thì may ra xã hội mới hoàn toàn có thể ổn định, tăng trưởng kinh tế tài chính.
- Xem thêm: Văn miếu Quảng Yên trong thư tịch cổ và tâm thức người dân
Phố Hiến đã có thời hạn được cai trị bởi những ông quan như vậy. Đó là một trong những Đk thuận tiện cho vùng đất này. Trong lúc đó, những thương nhân từ phương xa đã và đang khởi đầu tìm tới việt nam. Với người châu Âu trong trong năm đầu của thế kỷ XVI, họ đã tới nước Nam ta với hai mục tiêu: tìm nơi thanh toán giao dịch thanh toán marketing thương mại và truyền bá đạo Thiên Chúa. Từ năm 1523, người Bồ Đào Nha đến việt nam trước nhất, tiếp theo đó thuyền bè của thương nhân nhiều nước khác cũng từ từ tìm tới. Nhìn lại lịch sử nước nhà trong quy trình này, ta thấy những thế lực phong kiến Đàng Trong lẫn Đàng Ngoài đều đang tiến hành những cuộc trận chiến tranh quyết liệt. Do đó, cả chúa Trịnh ở Đàng Ngoài và chúa Nguyễn ở Đàng Trong đều muốn kết thân với họ để thông qua đó, nhờ… mua vũ khí!
Thế nhưng để đạt đến quan hệ thương mại “bánh ít đi, bánh quy lại” thì phải mất gần một trăm năm tiếp theo! Năm 1637 được ghi nhận là cột mốc quan trọng ghi lại quy trình làm ăn sôi động nhất của phố Hiến:
“Tàu Kegrol do Hartsing đứng đầu chở thành phầm & hàng hóa đến Đàng Ngoài tặng chúa Trịnh Tráng hai khẩu súng đại bác; Trịnh Tráng tiếp kiến được cho phép mở thương quán ở Phố Hiến (Hưng Yên – Hải Hưng).
“Có thể qua cuộc tiếp kiến với Hartsing, Trịnh Tráng nhận định rằng người Hà Lan không liên hệ với chúa Nguyễn Phúc Lan (ở Đàng Trong) nên tiếp theo đó, vua Lê Thần Tông gửi thư cho Công ty Đông Ấn Hà Lan ở Batavia nhờ người Hà Lan giúp sức để chống lại Nguyễn Phúc Lan.
“Tàu Kegrol trở lại Đàng Trong, được Nguyễn Phúc Lan ủy nhiệm mang thư và phẩm vật cho toàn quyền Batavia. Trong thư, Nguyễn Phúc Lan ngỏ ý vui lòng nếu được người Hà Lan đến marketing thương mại ở Đàng Trong. Thư có đoạn viết: “Tôi thiết tha mong mọi người đến marketing thương mại ở bến cảng nước tôi”.
Phố Hiến xưa chỉ từ trong ký ức
“Đậu Hà Lan khởi đầu trồng ở Phố Hiến” (Biên niên lịch sử cổ trung đại Việt Nam – Viện Sử học – NXB Khoa học xã hội – 1987).
Đoạn sử liệu ngắn ngủi cho biết thêm thêm Hà Lan đã “bắt ca hai tay”, hay nói cách khác cả Đàng Trong và Đàng Ngoài đều muốn tạo quan hệ với Hà Lan. Nhưng trước lúc họ đến thì tại Phố Hiến đã có thương nhân Trung Quốc, Nhật. Những khu vực ở đây như phố Bắc Hòa (thượng và hạ) trái chiều với Nam Hòa là chứng tích ba hiệp hội người Hoa – Nhật – Việt cùng sinh sống. Câu hát xưa còn ghi lại đại danh Bắc Hòa:
Bến Nể Độ gió mây buồm thắm
Phố Bắc Hòa nguyệt ngắm rèm thưa
Thú đô hội trong ngoài chẳng thiếu
Vạn Lai Triều là tiểu kinh đô
Sau khi Công ty Đông Ấn của Hà Lan đặt thương điếm ở Phố Hiến, thương nhân của nhiều nước khác đã và đang tìm tới, mở rộng hơn thế nữa quan hệ marketing thương mại. Lực lượng marketing thương mại hùng hậu này là tác nhân kích thích cho Phố Hiến tăng trưởng mạnh mẽ và tự tin trong thế kỷ XVII. Bài phú của danh sĩ Lê Cừ đã vẽ lên cảnh đô hội sinh động:
Miền Phủ Khoái bậc nhì danh thắng
Cảnh Hiến Nam đệ nhất phong quang
Thanh kỳ nửa bức
Nhân trí một bầu
Dưới nọ thôn Hoa có phố
Trên kia làng Xích có chùa
Kể đến thanh quang là nơi trội nhất
Dễ đem phong cảnh mấy đâu so
Dân cư ở Phố Hiến đã quần tụ khoảng chừng 2.000 nóc nhà và hình thành tới 20 phường làm ăn marketing thương mại sầm uất. (Một tài liệu mới gần đây nhất công bố có đến 23 phường, chứ không phải như những khảo sát thực địa trước kia). Nhà bác học Lê Quý Đôn trong Phủ biên tạp lục ghi nhận: “Thuyền buôn trấn Sơn Nam và trao đổi thành phầm & hàng hóa với những phố cảng vùng Thuận – Quảng có nhiều món đồ bán chạy đến nỗi thu gần hết số lượng tiền đồng đúc từ Phú Xuân, gây ra nạn khan hiếm tiền đồng”. Hàng hóa marketing thương mại ở đây hầu hết là hàng dệt bằng tơ lụa, bạc, đồng, hương liệu, đồ gốm sứ, đồ sơn, quế, nhãn, thiếc, lưu huỳnh v.v. kể cả hàng nhập khẩu đủ loại từ xa xỉ phẩm cho vua chúa đến vũ khí, vật tư chế thuốc súng, đồng, bạc, vàng, thuốc bắc, đồ sứ Trung Quốc… Có thể ghi nhận, Phố Hiến đóng vai trò quan trọng không riêng gì có là nơi chuyển những món đồ phong phú lên Thăng Long để tỏa đi những nơi, mà nó còn tập hợp thành phầm & hàng hóa của mọi miền giang sơn.
Nhưng đến thế kỷ XVIII, Phố Hiến đã từ từ không hề là một nơi “bốn phương quy tụ” nữa. Tại sao?
Có nhiều cách thức lý giải. Có thể nguyên do địa lý, vì sông Hồng ngày càng lùi xa, Phố Hiến nhường dần vị trí thương cảng cho Hải Phòng Đất Cảng. Có thể vì chủ trương cấm truyền bá đạo Thiên Chúa của triều đình. Nếu thế kỷ trước, những giáo sĩ tìm tới thì họ được vua Lê chúa Trịnh trọng vọng, tạo Đk truyền đạo thì tình thế nay đã khác. Không ít tàu buôn đến việt nam nói là giao thương mua và bán, nhưng thực ra là họ bí mật hoạt động và sinh hoạt giải trí tôn giáo. Trước chủ trương cấm đạo gắt gao như vậy, họ phải bỏ đi nơi khác.
Có thể là vì nguyên do chính trị. Chẳng hạn, năm 1717, chúa Trịnh Cương đã ra lệnh xem xét lại những món đồ xuất khẩu như cấm mua và bán đồng đỏ. Thậm chí, nếu phát hiện khách buôn nào, dù là người quốc tế, tàng trữ món đồ này thì đều bị tịch thu nộp về triều đình. Có thể chúa Trịnh sợ khách buôn đem bán lại Đàng Trong để đúc vũ khí. Và người quốc tế đến marketing thương mại không hề được hưởng như quy định “thoáng” như trước nữa…
- Xem thêm: Quản trị di sản: Tường minh và thông minh
Đọc lại Lịch triều tạp kỷ ta biết, nếu trước kia họ được lập thương điếm ngay tại kinh thành Thăng Long thì nay đã và đang khác. Chỉ những ai cư trú đã lâu ở phố Mao Điền (Hải Hưng), phố Bắc Cạn (Thái Nguyên), phố Kỳ Lừa (Lạng Sơn), phố Vạn Ninh (An Quảng), phố Mục Mã (Cao Bằng) mới được ở đây. Còn khách buôn tới từ đường thủy chỉ cư trú ở Vạn Triều; đến lối đi bộ thì cư trú ở dinh Điêu Điêu, chứ không được phép cư trú ở những nơi khác. Còn những người dân đã cư trú ở những phố phường và những thôn xã thuộc kinh đô mà đã có vợ con, nhà cửa và nghề nghiệp thì được cho phép nhập tịch, nhưng phải chịu tạp dịch như mọi người dân khác và phải tuân theo phong tục việt nam, nếu không thì trục xuất!
Những quy định ngặt nghèo nhằm mục đích quản trị và vận hành sự hiện hữu của người quốc tế đã làm lực lượng thương nhân không hài lòng. Biết thế nào được, vì quá nhiều người tiếng là thương nhân nhưng họ lại dò thám bí mật, phục vụ thông tin, những điều mắt thấy tai nghe ở Đàng Ngoài cho chúa Nguyễn ở Đàng Trong; hoặc họ vừa marketing thương mại vũ khí cho toàn bộ hai lực lượng đang chống đối nhau!
Di tích cây nhãn tổ tại chùa Hiến Hưng Yên
Chúng tôi suy luận như vậy không phải là không còn cơ sở, nếu ta biết, trong thời Trịnh – Nguyễn phân tranh, nhiều lần chúa Nguyễn đã bí mật gửi người ra Đàng Ngoài để dò xét, thám thính tình hình để phục vụ cho công cuộc trận chiến tranh. Chẳng hạn, năm 1717, những tên Bình, Quý – người Phúc Kiến (Trung Quốc) sau thuở nào gian dài marketing thương mại ở đất Bắc đã vào đến Phú Xuân báo cáo lại chúa Nguyễn Phúc Chu tình hình ngoài đó. Chúng trình diễn những điều gì đã dò thám. Theo chúng, thứ nhất, chúa Trịnh Cương biết sử dụng hiền tài, đích thân duyệt thủy, bộ binh; quân đội có phép tắc, kỹ luật; thứ hai, bốn trấn lớn ở Đông, Tây, Nam, Bắc và Thanh Hoa đều phải có kho quân nhu; đồn và doanh trại ở Nghệ An có độ 7-8 ngàn người thuộc quyền chỉ huy của 18 quận công; đề đốc, thậm chí còn chúng còn báo cáo cả số lượng con thuyền, binh lương… Qua báo cáo này, chúa Nguyễn biết “trung triều” đang mạnh nên chưa dám cử binh ra đánh Đàng Ngoài!
Có thể vì nguyên do bảo mật thông tin an ninh. Những cuộc khởi nghĩa nông dân liên tục nổ ra, phản kháng lại chủ trương cai trị khắc nghiệt của triều đinh vua Lê chúa Trịnh.
Theo nhà sử học Phan Huy Lê: “Sự tàn lụi của Phố Hiến có nhiều nguyên nhân phức tạp”. Đó là vì sự đổi dòng sông Hồng, sự bồi đắp bên bờ tả ngạn làm cho những bến cảng Phố Hiến mất vai trò, mà nay, Phố Hiến cách bờ sông đến khoảng chừng 2km; do thiên tai lũ lụt, những cuộc khởi nghĩa nông dân triền miên cho tới thời gian cuối thế kỷ XVIII… Và ông đã và đang nêu lên “một nguyên nhân quan trọng tác động nhanh đến việc suy tàn nhanh gọn của Phố Hiến cũng như nhiều đô thị cổ Việt Nam. Đó là những thay đổi đang trình làng trong khối mạng lưới hệ thống thương mại Á Đông. Kinh tế Nhật Bản tăng trưởng mạnh trong thế kỷ XVIII-XIX với nhiều công trường thi công thủ công và đô thị lớn, trở thành nơi xuất khẩu vàng bạc và hàng tơ lụa. Nhà Thanh sau khi chiếm hữu được Đài Loan năm 1683, cũng bỏ chính sách ngừng hoạt động và hàng dệt, đồ sứ nổi tiếng của Trung Quốc được xuất khẩu sang nhiều nước. Các nước tư bản phương Tây đi vào đường công nghiệp hóa với nền sản xuất ngày càng tăng tiến. Trong tình hình mới đó, những hàng tơ lụa, gốm sứ cùng với nền kinh tế thị trường tài chính chậm tiến của Việt Nam không hề sức mê hoặc riêng với thương thuyền quốc tế và cũng không thể đối đầu đối đầu với những nước. Quan hệ quốc tế đã chuyển sang thời kỳ xâm nhập và xâm lược của những nước tư bản phương Tây riêng với những nước phương Đông. Tác dụng của của khối mạng lưới hệ thống thương mại Á Đông riêng với Phố Hiến cũng như những thương cảng của Việt Nam không hề nữa” (Phố Hiến những yếu tố khoa học đang nêu lên – Tạp chí Nghiên cứu Văn hóa Nghệ thuật số 5 (113) 1993, tr.35).
Người Việt có câu “Ngàn năm bia miệng vẫn còn đấy trơ trơ”. Điều này hoàn toàn đúng với câu “Nhất kinh kỳ, nhì phố Hiến”. Dù đã lùi xa vào dĩ vãng, nhưng khu vực Phố Hiến vẫn còn đấy nguyên vẹn, gợi nhớ lại thời vàng son của một TT thương mại. Một quần thể kiến trúc cổ gồm 60 di tích lịch sử lịch sử, 100 bia ký và nhiều đền chùa làm khách viễn du không khỏi bùi ngùi, ngỡ ngàng tưởng như đang thả hồn vào một trong những miền cổ tích nhiều lịch sử thuở nào quyến rũ.
- Xem thêm: Bia Tiến sĩ Văn Miếu Bắc Ninh được công nhận là bảo vật vương quốc
Ngày nay, về Phố Hiến (thị xã Hưng Yên) và những những vùng ven sông Hồng như Tiên Lữ, Phủ Cừ… thì ta không thể không nhớ đến mùi vị của nhãn lồng nổi tiếng, cùi dày, vỏ mỏng dính, hạt nhỏ, ăn ngọt mát như chè đường, đã có thời được chọn để tiến vua. Gọi nhãn lồng có lẽ rằng vì cây nhãn thật nhiều quả, người ta phải làm lồng bảo vệ cho chùm quả để chim chóc không ăn được chăng?
Hiện nay, ở Phố Hiến hiện còn cây nhãn tổ, dù chỉ từ lại một nhánh, nhưng vẫn cho quả trĩu cành. Ngày 10-10-1992, Trung ương Hội Làm vườn Việt Nam đã ký kết quyết định hành động số 232 công nhận đấy là cây nhãn này được trồng từ thế kỷ XVII. Nếu đúng như vậy, nếu cây nhãn biết nói tiếng người thì chắc chắn là nó sẽ kể cho ta nghe biết bao chuyện kỳ thú…
Chia Sẻ Link Cập nhật Thứ nhất Kinh Kỳ, thứ nhì Phố Hiến chỉ khu vực nào miễn phí
Bạn vừa đọc tài liệu Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Video Thứ nhất Kinh Kỳ, thứ nhì Phố Hiến chỉ khu vực nào tiên tiến và phát triển nhất và Chia SẻLink Download Thứ nhất Kinh Kỳ, thứ nhì Phố Hiến chỉ khu vực nào miễn phí.