Đề tài: Nguồn gốc và bản chất của giá trị thặng dư
Giá trị thăng dư là mục tiêu của các nhà tư bản, là điều kiện tồn tại và phát triển của tư bản, bất kỳ một nền sản xuất nào muốn phát triển được, muốn đáp ứng nhu cầu của con người về điều kiện sống đều phải tái sản xuất, mở rộng và phải tạo ra được sản phẩm thặng dư, vậy giá trị thặng dư là g... » Xem thêm
Tóm tắt nội dung tài liệu
- ALỜIMỞĐẦU ****** Giátrịthăngdưlàmụctiêucủacácnhàtưbản,làđiềukiệntồntạivà pháttriểncủatưbản. Bấtkỳmộtnềnsảnxuấtnàomuốnpháttriểnđược,muốnđápứngnhu cầucủaconngườivề điềukiệnsốngđềuphảitáisảnxuất,mở rộngvà phảitạorađượcsảnphẩmthặngdư.Bởimứcđộ giàucócủaxãhộituỳ thuộcvàokhốilượngsảnphẩmthặngdư.Xãhộicàngpháttriểnthìsản phẩmthặngdưcàngnhiều.Songtrongmọixãhội,sảnphẩmthặngdưbán trênthịtrườngđềucógiátrị,nhưngchỉcóởnềnsảnxuấttưbảnchủnghĩa thìgiátrịcủasảnphẩmthặngdưmớilàgiátrịthặngdư. Từđócóthểkhẳngđịnhsảnxuấtragiátrịthặngdưlàquyluậtkinhtế cơbảncủachủnghĩatưbản.Chonênđểnghiêncứugiátrịthặngdư,tachỉ nghiêncứunềnsảnxuấttưbảnchủnghĩa.Vậyvấnđềcầnđặtralàgiátrị thặngdư làgì?Nguồngốcvàbảnchấtcủagiátrị thặngdư ?Cáchình thứcchuyểnhoácủagiátrịthặngdư?... Đâylàmộtvấnđềcótầmquantrọngrấtlớn.Việcnghiêncứunóphải đượcxuấtpháttừ cácquanđiểmđúngđắncủahọcthuyếtMácvàthực tiễn.Quátrìnhnghiêncứusẽgiúpgiảiđápđượccáccâuhỏiluôntựđặtra tronglýluậncũngnhưtrongthựctếcủakinhtếhọcTBCN. Vớinhữnghiểubiếtđangcònnhiềuhạnchế vàtrongphạmviđề tài chophép,emrấtmongnhậnđượcsựgiúpđỡchỉdẫncủathầycôgiáovề nhữngsaisóttrongbàilàmđểbàiviếtsaucủaemđượctốthơn. 1
- BNỘIDUNG PHẦNI GIÁTRỊTHẶNGDƯLÀGÌ? 1KHÁINIỆM Giátrịthặngdưlàgiátrịmớidôirangoàigiátrịsứclaođộngdocông nhântạoravàbịnhàtưbảnchiếmkhông. Sảnxuấtragiátrị thặngdưchỉlàquátrìnhtạoragiátrị đượckéodài quácáiđiểmmàởđógiátrịsứclaođộngdonhàtưbảntrảđượchoànlại bằngvậtnganggiámới. 02VÍDỤKÉOBÔNGTHÀNHSỢI Bâygiờ chúngtanghiêncứumộtcáchngắngọnquátrìnhsảnxuấttư bảnchủnghĩatrongsựthốngnhấtcủanónhưlàquátrìnhlaođộngvàquá trìnhtăngthêmgiátrịquavídụvềsảnxuấtsợi. Giả địnhsảnxuất10kgsợicần10kgbông,giá10kgbônglà10đôla. Đểbiếnsốbôngđóthànhsợi,mộtcôngnhânphảilaođộngtrong6giờvà haomònmáymóclà2đôla;giátrịsứclaođộngtrongmộtngàycủangười côngnhânlà3đôla;trongmộtgiờlaođộngngườicôngnhânđãtạoramột giátrịlà0.5đôla;cuốicùng,tagiảđịnhrằngtrongquátrìnhsảnxuấtsợiđã haophítheothờigianlaođộngxãhộicầnthiết. Vớigiảđịnhnhưvậy,nếunhưquátrìnhlaođộngkéodàiđếncáiđiểm màởđóbùđắpđượcgiátrịsứclaođộng(6giờ),tứclàbằngthờigianlao độngcầnthiếtthìchưacósảnxuấtgiátrị thặngdư,dođótiềnchưabiến thànhtưbản. Trongthựctếquátrìnhlaođộngkhôngdừnglạiởđiểmđó.Giátrịsức laođộngmànhàtưbảnphảitrảkhimuavàgiátrịmàsứclaođộngcóthể tạorachonhàtưbảnlàhaiđạilượngkhácnhaumànhàtưbảnđãtínhđến điềuđótrướckhimuasứclaođộng.Nhàtư bảnđãtrả tiềnmuasứclao
- độngtrongngày.Vậyviệcsử dụngsứclaođộngtrongngàyđóthuộcvề nhàtưbản. Chẳnghạn,nhàtư bảnbắtcôngnhânlaođộngtrong1giờ mộtngày thì: Chiphísảnxuất Giátrịcủasảnphẩmmới (20kgsợi) Tiềnmuabônglà20đôla. Giátrịcủabôngđượcchuyển vàosợilà20đôla. Haomònmáymóclà4đôla. Giátrịcủamáymócđược chuyểnvàosợi4đôla. Tiềnmuasứclaođộngtrong Giátrịdolaođộngcủacông mộtngàylà3đôla. nhântạora12hlaođộnglà6 đôla. Cộng:27đôla. Cộng:30đôla. Nhưvậytoànbộchiphícủanhàtưbảnđểmuatưliệusảnxuấtvàsức laođộnglà27đôla.Trong12hlaođộng,côngnhântạoramộtsảnphẩm mới(20kgsợi)cógiátrịbằng30đôla,lớnhơngiátrịứngtrướclà3đôla. Vậy27đôla ứngtrướcthành30đôla,đãđemlaimộtgiátrị thặngdư là3 đôla.Dođótiềnbiếnthànhtưbản.Phầngiátrịmớidôirasovớigiátrịsức laođộnggọilàgiátrịthặngdư. 3
- PhầnII NGUỒNGỐCVÀBẢNCHẤTCỦAGIÁTRỊTHẶNGDƯ IQUANĐIỂMCỦACÁCTRƯỜNGPHÁITRƯỚCMÁC 1. QUANĐIỂMCỦATRƯỜNGPHÁITRỌNGTHƯƠNG Chủnghĩatrọngthươngrađờivàothờikỳquáđộmànềnkinhtếphong kiếnbướcvàothờisuythoáivànềnkinhtếTBCNbắtđầuhìnhthành.Nó rađờiphảnánhnhữngquanđiểmkinhtếcủachủnghĩatưbảnvànóđược pháttriểnrộngrãiở cácnướcTâyÂu.Mặcdùthờikỳ nàychưabiếtđến quyluậtkinhtế vàcònhạnchế về tínhquyluậtnhưnghệ thốngquan điểmhọcthuyếtkinhtếtrọngthươngđãtạoranhiềutiềnđềvềkinhtếxã hộichocáclýluậnkinhtếthịtrườngsaunàypháttriển.Điềunàyđượcthể hiện ở chỗ họ đưaraquanđiểmsự giàucókhôngphảilàgiátrị sử dụng màlàgiátrịtiền Họcthuyếtkinhtếtrọngthươngcoilợinhuậnlàdolĩnhvựclưuthông muabán,traođổisinhra.Nólàkếtquảcủaviệcmuaítbánnhiều,muarẻ bánđắtmàcó. 2. QUANĐIỂMCỦATRƯỜNGPHÁICỔĐIỂN Trongthờikỳ chủ nghĩatrọngthương,sự hoạtđộngcủatư bảnchủ yếulàtronglĩnhvựclưuthông.Doquátrìnhpháttriểncuảcôngtrường thủcông,tưbảnđãchuyểnsanglĩnhvựcsảnxuất.Lúcnàycácvấnđề kinhtế củasảnxuấtđãvượtquákhănănggiảithíchcủalýthuyếtchủ nghĩatrọngthươngvàhọcthuyếtkinhtế cổ điểnxuấthiện.Cácnhà kinhtế họccủatrườngpháinàylầnđầutiênchuyểnđốitượngnghiên cứutừlĩnhvựclưuthôngsanglĩnhvựcsảnxuất.Lầnđầutiên,họ xây dựngmộthệthốngcácphạmtrùvàquyluậtcủanềnkinhtếthịtrường. TiêubiểulàcácquanđiểmcủaKene,A.ĐSmith,Ricacdo.
- a)QuanđiểmcủaKene: KeneđượcCacMacđánhgiálàchađẻcủakinhtếchínhtrịhọccổđiển vàôngcócônglaotolớntronglĩnhvựckinhtế.Keneđãđặtnềntảngcho việcnghiêncứusảnphẩm,tứclànềnmóngchoviệcnghiêncứuquanhệ thặngdưsaunày.Ôngđãđưaranhữngquanđiểmkinhtếđểtiếnhànhphê phánchủ nghĩatrọngthương.Kenechorằngtraođổithươngmạichỉđơn thuầnlàviệcđổigiátrịnàylấygiátrịsửdụngkháctheonguyêntắcngang giácả.Haibênkhôngcógìđểmấthoặcđượccả.Bởivậythươngnghiệp khôngthểđẻ ratiềnđược.Theoông,sảnphẩmthặngdưchỉđượctạora từsảnxuấtnôngnghiệpkinhdoanhtheokiểuTBCNbởivìtronglĩnhvực sảnxuấtnôngnghiệpđãtạorađượcchấtmớinhờ cósự giúpđỡ củatự nhiên.Đâylàmộtquanđiểmsailầm.Nhưngôngcũngmanhnhabướcđầu tìmrađượcnguồngốccủagiátrị thặngdư.Ôngchochiphísảnxuấtlà tiềnlương,sảnphẩmthuầntuýlàsố chênhlệchgiữathuhoạchvàtiền lương,đóchínhlàphầndolaođộngthặngdưtạora. b)QuanđiểmcủaA.ĐSmith Theoôngđịatôlàkhoảnkhấutrừ đầutiênvàosảnphẩmlaođộng,lợi nhuậnlàkhoảnkhấutrừthứhaivàosảnphẩmcủangườilaođộng,chúng đều có chung nguồn gốc là lao động không được trả công của công nhân.Vềmặtchất,nóphảnánhquanhệbóclột.Xuấtpháttừsựphântích giátrị hànghoádongườicôngnhântạoraA.ĐSmiththấymộtthựctế là côngnhânchỉ nhậnđượcmộtphầntiềnlương,phầncònlạilàđịatôvà lợinhuậncủatưbản.Ôngchorằngnguồngốccủalợinhuậnlàdotoànbộ tưbảnđầutưđẻratronglĩnhvựcsảnxuấtvàtronglĩnhvựclưuthông. ÔngthấyđịatôchênhlệchIdomàumỡ đấtđaivàvị trígầnxaquyết địnhnhưngkhôngnghiêncứuđịatôchênhlệchIIvàphủnhậnđịatôtuyệt 5
- đối.NhữngtưtưởngkinhtếcủaA.ĐSmithtuycònhạnchếvàmâuthuẫn, songcũnggâytiếngvanglớntronggiớihọcgiảkinhtếcổđiển.Ôngđược nhiềutácgiảhậubốicoilà"chađẻcủakinhtếhọc". c)QuanđiểmcủaRicacdo NếunhưA.ĐSmithsốngtrongthờikỳcôngtrườngthủcôngpháttriển mạnhmẽthìDavidRicacdosốngtrongthờikỳcáchmạngcôngnghiệp.Đó làđiềukiệnkháchquanđểôngvượtđượcngưỡnggiớihạnmàA.ĐSmith dừnglại.Ônglàngườikế tụcxuấtsắccủaA.ĐSmith.TheoC.Mac,A.Đ Smithlànhàkinhtế củathờikỳcôngtrườngthủ côngcònRicacdolànhà tưtưởngcủathờiđạicáchmạngcôngnghiệp.Ôngsửdụngphươngpháp khoahọctựnhiên,sửdụngcôngcụtrừutượnghoá,đồngthờiápdụngcác phươngphápkhoahọcchínhxác,đặcbiệtlàphươngphápsuydiễnđể nghiêncứukinhtếchínhtrịhọc. Về lợinhuận,Ricacdochorằng"Lợinhuậnlàsố cònlạingoàitiền lươngmànhàtư bảntrảchocôngnhân".Ôngđãthấyxuhướnggiảmsút tỷxuấtlợinhuậnvàgiảithíchnguyênnhâncủasựgiảmsútnằmtrongsự vậnđộng,biếnđổithunhậpgiữabagiaicấp:địachủ,côngnhânvànhàtư bản.Về địatô,Ricacdodựavàoquyluậtgiátrị để giảithíchđịatô,rằng địatôhìnhthànhkhôngtráivớiquyluậtgiátrị.Ôngbácbỏ quanniệmcho rằngđịatôlàsảnphẩmcủanhữnglựclượngtựnhiênhoặcnăngxuấtđặc biệttrongnôngnghiệp.Ôngđãnhậnthứcrằnggiátrị nôngphẩmđược hìnhthànhtrongđiềukiệnruộngđấtxấunhất,nếukinhdoanhtrênruộng đấttrungbìnhsẽthulợinhuậnsiêungạchvàlợinhuậnnàyrơivàotayđịa chủdướihìnhthứcđịatô(địatôchênhlệchI).nhưngôngkhôngbiếtđịatô chênhlệchIIvàphủnhậnđịatôtuyệtđối. IIQUANĐIỂMCỦAHỌCTHUYẾTMÁC
- Mácviết:"Tôilàngườiđầutiênpháthiệnratínhchấthaimặtcủalao độngbiểuhiệntronghànghoá.Sởdĩhànghoácóhaithuộctínhlàgiátrịsử dụngvàgiátrị laođộngvìlaođộngsảnxuấthànghoácótínhhaimặtlà laođộngcụthểvàlaođộngtrừutượng. TheoMác,laođộngcụ thể làlaođộnghaophídướimộthìnhthứccụ thể củamộtnghề nghiệpchuyênmônnhấtđịnh,cómụcđíchriêng,đối tượngriêng,thaotácriêng,phươngtiệnriêngvàkếtquảriêng. Kếtquả củalaođộngcụ thể tạoragiátrị sử dụngcủahànghoá.Lao độngcụthểcàngnhiềuloạithìgiátrịsửdụngcũngcónhiềuloại.Tấtcả cáclaođộngcụ thể hợpthànhhệ thốngphâncôngxãhộingàycàngchi tiết.Laođộngcụ thể làmộtphạmtrùvĩnhviễn,làđiềukiệnkhôngthể thiếuđượctrongmọiđiềukiệncủaxãhội. Laođộngcủangườisảnxuấthànghoánếucoilàhaophísứclựccủa conngườinóichung,khôngkểhìnhthứccụthểcủanónhưthếnàogọilà laođộngtrừutượng.Laođộngbaogiờ cũnglàhaophísứcóc,sứcthần kinhvàbắpthịtcủaconngười.Nhưngbảnthânsựlaođộngvềmặtsinhlý đóchưaphảilàlaođộngtrừutượng.Chỉtrongxãhộicósảnxuấthànghoá mớicósự cầnthiếtkháchquanphảiquycácloạilaođộngcụ thể khác nhauvốnkhôngthể sosánhđượcvớinhauthànhmộtthứ laođộngđồng nhấtcóthể sosánhvớinhauđượctứclàphảiquylaođộngcụ thể thành laođộngtrừutượng.Vìvâylaođộngtrừutượnglàmộtphạmtrùlịchsử. Laođộngtrừutượngtạoragiátrịcủahànghoá. Trongnềnsảnxuấthànghoáđơngiản,tínhchấthaimặtcủalaođộng sảnxuấthànghoálàsựbiểuhiệncủamâuthuẫngiữalaođộngtưnhânvà laođộngxãhộicủanhữngngườisảnxuấthànghoá.Đólàmâuthuẫncơ bảncủasảnxuấthànghoáđơngiản.Mâuthuẫnnàycònbiểuhiên ở lao độngcụthểvớilaođộngtrừutượngởgiátrịsửdụngvớigiátrịhànghoá. 7
- "Tínhchấthaimặtcủalaođộngsảnxuấthànghoálàđiểmmấuchốtđể hiểubiếtkinhtếchínhtrịhọc".Nólàsựpháttriểnvượtbậcsovớicáchọc thuyếtkinhtếcổđại. 1.CÔNGTHỨCCHUNGCỦATƯBẢNVÀMÂUTHUẪNCHUNG CỦACÔNGTHỨCTƯBẢN MácvàĂnghencũnglàngườiđầutiênxâydựngnênlýluậnvềgiátrị thặngdư mộtcáchhoànchỉnh.Vìvậy,lýluậnvề giátrị thặngdư được xemlàhònđátảngtonhấttrongtoànbộhọcthuyếtcủaMác.Quathựctế xãhộitư bảnlúcbấygiờ Mácthấyrằnggiaicấptư bảnngàycànggiàu thêmcòngiaicấpvôsảnthìngàycàngnghèokhổ vàôngđãđitìmhiểu nguyênnhânvìsaolạicóhiệntượngnày. CuốicùngôngpháthiệnrằngnếutưbảnđưaramộtlượngtiềnTđưa vàoquátrìnhsảnxuấtvàlưuthônghànghoáthìsốtiềnthuvềlớnhơnsố tiềnứngra. Tagọilà:T'(T'>T)hayT'=T+ΔT. C.MácgọiΔTlàgiátrịthặngdư.Ôngcũngthấyrằngmụcđíchcủalưu thôngtiềntệ vớitưcáchlàtư bảnkhôngphảilàgiátrị sư dụngmàlàgiá trị.MụcđíchcủalưuthôngTHT'làsựlớnlêncủagiátrithặngdưnênsư vậnđộngTHT'làkhôngcógiớihạn.CôngthứcnàyđượcMácgọilà côngthứcchungcủatưbản. Quanghiêncứu,Mácđiđếnkếtluận:"Tưbảnkhôngthể xuấthiệntừ lưuthôngmàcũngkhôngxuấthiện ởngườilưuthông.Nóphảixuấthiện tronglưuthôngvàđồngthờikhôngphảitronglưuthông".Đâychínhlà mâuthuẫnchungcủacôngthứctưbản. ĐểgiảiquyếtmâuthuẫnnàyMacđãpháthiệnranguồngốcsinhragiá trịhànghoásứclaođộng.
- Quátrìnhsảnxuấtrahànghoávàtạoragiátrị mớilớnhơngiátrị của bảnthângiátrịsứclaođộng.Vậyquátrìnhsảnxuấtratưbảnchủnghĩalà quátrìnhsảnxuấtragiátrị sử dụngvàquátrìnhsảnxuấtragiátrị thặng dư.C.Mácviết:''Vớitưcáchlàsự thốngnhấtgiữaquátrìnhlaođộngvà quátrìnhsángtạoragiátrị thìquátrìnhsảnxuấtlàquátrìnhsảnxuấtra hànghoávớitư cáchlàtănggiátrị thìquátrìnhsảnxuấtlàmộtquátrình sảnxuấtTBCN,làhìnhtháiTBCNcủanềnsảnxuấthànghoá. Phầngiátrịmớilớnhơngiátrị sứclaođộng,nóđượctínhbằnggiátrị sứclaođộngcộngthêmgiátrị thặngdư.Vậygiátrịthặngdư(m)làphần giátrịmớidôirangoàigiátrịsứclaođộngdocôngnhântạoravàbịcácnhà tư bảnchiếmđoạt.Quađóchúngtathấytư bảnlàgiátrị đemlạigiátrị thặngdưbằngcáchbóclộtcôngnhânlàmthuê. 2. BẢNCHẤTQUÁTRÌNHSẢNXUẤTGIÁTRỊTHẶNGDƯ Đểnghiêncứuyếutốcốtlõiđểtạonêngiátrịthặngdưtrongquátrình sảnxuấtcủacácnhàtưbảnthìC.Mácđãchiatưbảnrahaibộphận:Tư bảnbấtbiếnvàtưbảnkhảbiến. Bộphậntưbảntồntạidướihìnhtháitưliệusảnxuấtmàgiátrị được bảotồnvàchuyểnvàosảnphẩm,tứclàgiátrịkhôngbiếnđổi về lượngtrongquátrìnhsảnxuấtđượcC.Mácgọilàtưbảnbấtbiếnvàgọilà kíhiệulàc. Cònbộphậntưbảnbiểuhiệndướihìnhthứcgiátrịsứclaođộngtrong quátrìnhsảnxuấtđãtăngthêmvềlượnggọilàtưbảnkhảbiếnvàkíhiệu làv. Nhưvậy,tathấymuốnchotưbảnkhảbiếnhoạtđộngđượcthìphảicó mộttưbảnbấtbiếnđãđượcứngtrướcvớitỉlệtươngđương.Vàquasự phânchiatarútratư bảnkhả biếntạoragiátrị thặngdư vìnódùngđể muasứclaođộng.Còntưbảnbấtbiếncóvaitrògiántiếptrongviệctrong 9
- việctạoragiátrị thặngdư.Từ đâytacókếtluận:"Giátrị củamộthàng hoácủamộthànghoábằnggiátrịtưbảnbấtbiếnmànóchứađựng,cộng vớigiátrịcủatưbảnkhả biến(Tứclàgiátrị thặngdư đãđượcsảnxuất ra).Nóđượcbiểudiễnbằngcôngthức:Giátrị=c+v+m. Sựphânchiatưbảnthànhtưbảnkhảbiếnvàtưbảnbấtbiếnđãvạch rõthựcchấtbóclộtTBCN,chỉ cólaođộngcủacôngnhânlàmthuêmới tạoragiátrịthặngdưcủanhàtưbản.Tưbảnđãbóclộtmộtphầngiátrị mớidocôngnhântạora.Nóđượcbiểudiễnmộtcáchngắngọnquaquá trìnhGiátrị=c+v+m. Giátrịtưliệusảnxuấtchuyểnvàosảnphẩm:c Giátrịsứclaođộngcủangườicôngnhân(mànhàtưbảntrảchongười côngnhân):v. M=m'.V=(m.V):v Giátrịmớidongườicôngnhântạora:v+m. Nhưthếtưbảnbỏramộtlượngtưbảnđểtạoragiátrịlàc+v.Nhưng giátrịmànhàtưbảnthuvàolàc+v+m.PhầnMdôiralàphầnmàtưbản bóclộtcủacôngnhân. Trênđâychúngtađãnghiêncứunguồngốccủagiátrị thặngdư.Các phạmtrùtỉ xuấtgiátrị thặngdư vàkhốilượnggiátrị thặngdư màta nghiêncứusauđâysẽbiểuhiệnvềmặtlượngcủasựbóclột. Tỉxuấtgiátrịthặngdưlàtỉ số giữahaigiátrị thặngdư vàtư bảnkhả biến.Kíhiệucủatỉxuấtgiátrịthặngdưlàmtacó: m'=(m.100%):v
- Tỉsuấtgiátrịthặngdưvạchramộtcáchchínhxáctrìnhđộbóclộtcông nhân.Thựcchấtđâylàtỉ lệ phânchiangàylaođộngthànhthờigianlao độngcầnthiếtvàthờigianlaođộngthặngdư.Nhưngnókhôngbiểuhiện lượngtuyệtđốicủasự bóclộttứclàkhốilượnggiátrị thặngdư.Khối lượnggiátrị thặngdư làtíchsố giữatỷ suấtgiátrị thặngdư vàtổngtư bảnkhảbiến(v).Nónóilênquymôbóclộtcủatưbản. 3.PHƯƠNGPHÁPSẢNXUẤTGIÁTRỊTHẶNGDƯ Nhàtưbảnluôntìmcáchtạoragiátrịthặngdưnhiềunhấtbằngnhiều cách,bằngnhiềuthủ đoạn.TrongđóMácchỉ rahaiphuơngphápmàchủ nghĩatưbảnthườngdùngđólàsảnxuấtgiátrịthặngdưtươngđốivàsản xuấtgiátrịthặngdưtuyệtđối.Ngoàiracònphươngphápsảnsuấtgiátrị thặngdưsiêungạch. Mácđãchỉratronggiaiđoạnpháttriểnđầucủachủ nghĩatưbảnkhi kỹthuậtcònthấpthìviệctănggiátrịthặngdưtuyệtđốibằngcáchkéodài tuyệtđốingàylaođộngtrongđiềukiệnthờigianlaođộngcầnthiếtkhông thayđổi.nhưngphươngphápnàycònhạnchế về mặtthờigian,về thể chấtvàtinhthầnngườicôngnhân.sự bóclộtnàyđãdẫnđếnnhiềucuộc bãicông,đấutranhcủacácnghiệpđoàn. Nhàtưbảnsảnxuấtngàycàngnhiềugiátrịthăngdưbằngcácrútngắn thờigianlaođộngcầnthiếtdođókéodàithờigianlaođộngthặngdư trongđiềukiệnđộdàingàylaođộngkhôngđổi.phươngphápnàykhôngcó giớihạn. Bêncạnhđócácnhàtưbảnngàynayđangtìmcáchcảitạokỹthuật, đưakỹ thuậtmớivào,nângcaotaynghề côngnhân,tạođiềukiệnvề 11
- tinhthầntốtđểtạoranăngsuấtlaođộngcábiệtlớnhơnnăngxuấtlao độngxãhội.Phầngiátrị thăngdư dôirangoàigiátrị thặngdư thông thườngdothờigianlaođộngcábiệtnhỏhơnthờigianlaođộngxãhội cầnthiếtgọilàgiátrị thặngdư siêubền.Phươngphápnàylàphương phápsảnxuấtgiátrịthặngdưsiêungạch. 4.CÁCHÌNHTHỨCBIỂUHIỆNCỦAGIÁTRỊTHẶNGDƯ 4.1TIỀNLƯƠNG Côngnhânlàmviệcchonhàtư bảnmộtthờigiannàođó,sảnxuấtra mộtlượngthờigiannàođóthìnhậnđượcmộtsố tiềncôngnhấtđịnh. Tiềntrảcôngđóđượcgọilàtiềncông.Hiệntượngđólàmngườitalầm tưởngrằngtiềncônglàgiácảlaođộng. Sự thậtthìtiềncôngkhôngphảilàgiátrị haygiácả laođộng.Vìlao độngkhôngphảihànghoávàkhôngthểlàđốitượngmuabán.Sởdĩnhư vậylàvì: a) Nếulaođộnglàhànghoáthìnóphảicótrước,phảiđượcvậthoá trongmộtsốtrườnghợpcụthểnàođó.Tiềnđềđể cholaođộng cóthể"vậthoá"làphảicótưliệusảnxuất.Nhưngnếungườilao độngcótưliệusảnxuấtthìhọsẽbánhànghoádomìnhsảnxuất, chứkhôngbán"laođộng". b) Việcthừanhậnlaođộnglàhànghoádẫntớimộttronghaimâu thuẫnvề lýluậnsauđây:Nếulaođộnglàhànghoávàđượctrao đổinganggiá,thìnhàtư bảnkhôngthuđượclợinhuận(giátrị thặngdư);điềunàyphủnhậnsựtồntạithựctếcủaquiluậtgiá trịthặngdưtrongchủnghĩatư bản.Cònnếuhànghoáđượctrao đổikhôngnganggiáđểcógiátrịthặngdưchonhàtưbản,thìsẽ phủnhậnquyluậtgiátrị.
- c) Nếulaođộnglàhànghoáthìhànghoáđócũngphảicógiátrị. Nhưngthướcđonộitạicủagiátrị làlaođộng.Như vậygiátrị củalaođộnglạiđượcđobằnglaođộnglàmộtđiềuluẩnquẩn, vônghĩa. Vìthế,laođộngkhôngphảilàhànghoá,cáimàcôngnhânbáncho nhàtưbảnchínhlàsứclaođộng.Dođó,tiềncôngmànhàtưbảntrảcho côngnhânlàgiácảcủasứclaođộng.Vậy,bảnchấtcủatiềncôngdưới chủnghĩatưbảnlàgiátrịhaygiácảcủasứclaođộng,nhưnglạibiểu hiệnrabềngoàigiátrịhaygiácảcủasứclaođộng. Hìnhthứcchuyểnhoágâyrasự nhầmlẫnđódonhữngtìnhhìnhsau đây: a) Đặcđiểmcủahànghoásứclaođộnglàkhôngbaogiờtáchkhỏi ngườibán,nóchỉ nhậnđượcgiácả khiđãcungcấpgiátrị sử dụngchongườimua,tứclàlaođộngchonhàtư bản,dođónhìn bềngoàichỉthấynhàtưbảntrảgiátrịchosứclaođộng. b) Đốivớicôngnhân,toànbộlaođộngtrongcảngàylàphươngtiện đểcótiềnsinhsống,dođó,bảnthâncôngnhâncũngtưởngrằng mìnhbánlaođộng.Cònđốivớinhàtư bảnbỏ tiềnrađể cólao động,nêncũngnghĩrằngcáimàhọmualàlaođộng. c) Lượngcủatiềncôngphụ thuộcvàothờigianlaođộnghoặcsản phẩmsảnxuấtra,điềuđókhiếnngườitatưởnglầmrằngtiền cônglàgiácảcônglaođộng. Tiềncôngcheđậymọigiấuvếtcủasựphânchiangàylaođộngthành thờigianlaođộngcầnthiếtvàthờigianlaođộngthặngdư,thànhlao độngđượctrả côngvàlaođộngkhôngđượctrả công,dođótiềncông cheđậymấtbảnchấtbóclộtcủachủnghĩatưbản. 13
- Tiềncôngcóhaihìnhthứccơbảnlàtiềncôngtínhtheothờigianvàtiền côngtínhtheosảnphẩm. a) Tiềncôngtínhtheothờigianlàhìnhthứctiềncôngmàsố lượng củanóphụ thuộcvàothờigianlaođộngcủacôngnhân(giờ, ngày,tuần,tháng).Vậycầnphânbiệttiềncônggiờ,côngngày, côngtháng.Tiềncôngngàyvàcôngtuầnchưanóirõđượcmức tiềncôngđóthấphaycao,vìcòntuỳ theongàylaođộngdàihay ngắn.Dođó,muốnđánhgiáđúngmứctiềncôngkhôngchỉcăncứ vàolượngtiềnmàcòncăncứ vàođộ dàicủangàylaođộngvà cườngđộ laođộng.Giácả củamộtgiờ laođộnglàthướcđo chínhxácmứctiềncôngtheothờigian.thứchiệnchế độ tiền côngtheothờigian,nhàtư bảncóthể khôngthayđổicôngngày, côngtuần,màvẫnhạthấpđượcgiácảlaođộngdokéodàingày laođộnghoặctăngcườngđộ laođộng.Trả côngtheothờigian còncólợichocácnhàtư bảnkhitìnhhìnhthị trườngthuậnlợi, hànghoátiêuthụdễdàng,thựchiệnlốilàmviệcthêmgiờ,tứclà làmviệcngoàisố giờ quyđịnhcủangàylaođộng.Cònkhithị trườngkhôngthuậnlợibuộcphảithuhẹpsảnxuất,nhàtư bản sẽ rútngắnngàylaođộngvàthựchiệnlốitrả côngtheogiờ,do đóhạthấptiềncôngxuốngrấtnhiều.Nhưvấy,côngnhânkhông nhữngbịthiệtthòikhikhingàylaođộngbịkéodàiquáđộ,màcòn bịthiệthạikhiphảilàmviệcbớtgiờ. b) Tiềncôngtínhtheosảnphẩmlàhìnhthứctiềncôngmàsố lượng củanóphụthuộcvàosốlượngsảnphẩmhaysốlượngnhữngbộ phậncủasảnphẩmmàcôngnhânđãsảnxuấtra,hoặctuỳ theo lượngcủacôngviệcđãhoànthành.Mỗisảnphẩmđượctrảcông theomộtđơngiánhấtđịnh.Đơngiálàgiátrả côngchomỗiđơn
- vịsảnphẩmđãsảnxuấtra,theogiábiểunhấtđịnh.Khiquyđịnh đơngiá,nhàtưbảntínhđếnhaiyếutố:tiềncôngtrungbìnhcủa côngnhântrongngày,vàsố lượngsảnphẩmmàcôngnhânsản xuấtratrongngày.Vídụ,tiềncôngtínhtheothờigiantrongngày trungbìnhlà5USD,vàsố lượngsảnphẩmdocôngnhânlàmra trongngàylà50sảnphẩm,thìđơngiácủamỗisảnphẩmlà: 5USD:50=0,1USD.Dođó,về thựcchấtđơngiátiềncônglà tiềncôngtrả chothờigiancầnthiếtsảnxuấtmộtsảnphẩm.Vì thế,tiềncôngtínhtheosảnphẩmlàhìnhthứcchuyểnhoácủa tiềncôngtínhtheothờigian.Hìnhthứctiềncôngtínhtheosản phẩmchedấuvàxuyêntạcbảnchấtcủatiềncônghơncảsovới hìnhthứctiềncôngtínhtheothờigian.Nólàmchongườitalầm tưởngcáimàcôngnhânbánchonhàtưbảnchínhlàlaođộngthể hiệntrongsảnphẩmvàtoànbộ laođộngđãđượctrả công.Chế độtiềncôngtheosảnphẩmcủachủnghĩatưbảnlàmchocường độlaođộngtănglênkhôngngừng.Côngnhânbuộcphảilaođộng khẩntrươnghơn,sảnxuấtranhiềusảnphẩmhơnđểnhậnđược sốtiềnđểmuatưliệusinhhoạtcầnthiết.Nhưng,khiđasốđông côngnhânđãđạtđượcmứccườngđộ laođộngmớicaohơn,thì nhàtư bảnlạihạ thấpđơngiácủamỗisảnphẩmxuống.Đồng thời,chếdộtiềncôngtínhtheosảnphẩmlàmchonhàtưbảndễ dàngkiểmsoátcôngnhân,đẻ rasự cạnhtranhgiữacôngnhân, buộccôngnhânphảinângcaocườngđộlaođộng,vànhưvậylàm tănggiátrị thặngdư chonhàtư bản.Mộttrongnhữngchế độ quantrọngnhấtcủatiềncôngdướichủnghĩatưbảnlàlaođộng khẩntrươngquámức.Khicườngđộ laođộngvượtquámứclao độngnàođó,thìbấtcứmộtsự bùđắpnàocũngkhôngngăncản 15
- đượcsự pháhoạisứckhoẻ củangườilaođộng.Cáigọilà"tổ chứclaođộng"chẳnghạnnhưchếđộTaylo(Taylor),vàchếđộ Pho(Ford)xétvề mặtphươngpháptiếnhànhlàkhoahọc,song xétvềthựcchấtlàchếđộtiềncônglàmkiệtsứcngườilaođộng. Về mặtlịchsử,tiềncôngtínhtheothờigianđượcápdụngrộng rãitronggiaiđoạnđầupháttriểncủachủnghĩatưbản,cònởgiai đoạnsautiềncôngtínhtheosảnphẩmđượcápdụngrộngrãi. Hiệnnay,hìnhthứctiềncôngtínhtheothờigianngàycàngđược mởrộng. 4.2LỢINHUẬN Quátrìnhsảnragiátrịthặngdưchỉlàsựtiêubiểuquasảnphẩmcòn thựctếđểthuđượctiềnthìsựchuyểnhoágiátrịthặngdưnhưthếnào. Vìcôngthứcchungcủatư bảnlàTHT'nênmụcđíchcuốicùngcủa nhàtưbảnlàthuđượcT'cònmlànềntảngđểthuđượcT'(T'>T).Mác đãgiúpchúngtagiảiquyếtvấnđề nàyvìôngđãtìmramộtđạilượng biểuhiệngiátrịthặngdưđólàlợinhuận(P).Vậy: "Giátrịthặngdưkhiđượcđemsosánhvớitổngtưbản ứngtrướcthì manggiátrịhìnhthứcbiếntướngthànhlợinhuận"từđótacóthểthấyP chínhlàconđẻcủatổngtưbảnứngtrướcc+v. ĐểhiểurõhơnvềPchúngtacóthểđisâuvàphântíchchiphíthựctế xãhộivàchiphísảnxuấtTBCNxuấtpháttừgiátrịhànghoác+v+m. Muốnsảnxuấthànghoáphảichiphílaođộngnhấtđịnhbaogồmchi phíchomuatưliệusảnxuấtcgọilàlaođộngquákhứvàlaođộngtạora giátrị mới(c+m).Đứngtrênquanđiểmxãhội,quanđiểmcủangười laođộngthìchiphíđólàchiphíthựctếđểtạoragiátrịhànghoá(c+v+ m).Nhưngđốivớicácnhàtư bảnthìhọ khônghaophíthựctế để sản xuấtrahànghoánênnhàtưbảnchỉxemhếtbaonhiêutưbảnchứkhông
- tínhxemchiphíhếtbaonhiêulaođộngcầnthiết.Thựctế,họchỉứngra số tư bảnđể muatưliệusảnxuất(c)vàmuasứclaođộng(v).Chiphí đóđượcC.Mácgọilàchiphítư bảnchủ nghĩacósự chênhlệchnhau mộtlượngđúngbằngm.Dođónhàtưbảnhànghoásẽthuvềmộtphần lờiđúngbằnggiátrịthặngdưm,sốtiềnnàygọilàlợinhuận. Giátrị hànghoálúcnàybằng chiphísảnxuấtTBCNcộng vớilợi nhuận: Giátrị=k+P. Vềmặtlượng,Pcónguồngốclàkếtquảcủalaođộngkhôngcôngcủa côngnhânlàmthuê.Về mặtchất,Pcónguồngốcnhư toànbộ tư bản ứngtrướcđẻra.DođóPchegiấuquanhệbóclộtTBCN.chegiấuquan hệnguồngốcthựcsựcủanó. DochiphísảnxuấtTBCNluônluônnhỏhơnchiphísảnxuấtthựctế chonênnhàtưbảncóthểbánhànghoácaohơnchiphísảnxuấtTBCN vàcóthể thấphơngiátrị hànghoá.Nếunhư nhàtư bảnbánhànghoá vớigiátrịcủanóthìP=m.Nếubánvớigiátrịcaohơngiátrịcủanóthì P>m,nếubánvớigiátrị nhỏ hơngiátrị củanóthìP
- vàođâuthìcólợi.DođóviệcthuPvàtheođuổiPlàđộnglựcthúcđẩy nhàtưbản,làmụctiêucạnhtranhcủacácnhàtưbản. Domụctiêulàđạtđượclợinhuậncaonhấtnêngiữacácnhàtư bản luônluôndiễnrasựcạnhtranhgaygắt.Cácquátrìnhcạnhtranhcủacác nhàtư bảnđượcMácphânchiathành2loại:cạnhtranhtrongnộibộ ngànhvàcạnhtranhgiữacácngành. Cạnhtranhtrongnộibộngànhlàsựcạnhtranhgiữacácxínghiệptrong cùngmộtngành,cùngsảnxuấtramộtloạihànghoánhằmmụcđíchtiêu thụhànghoácólợihơnđểthulợinhuậnsiêungạch. Dobảnchấtcủacạnhtranhchínhlàmộthìnhthứcđấutranhgaygắt giữanhữngngườisảnxuấthànghoádựatrênchếđộ tưhữuvề tưliệu sảnxuất,nhằmgiànhgiậtnhữngđiềukiệncólợinhấtcủasảnxuấtvà tiêuthụhànghoá.Vìvậychonêncạnhtranhtrongnộibộngànhbuộccác xínghiệpgiảmgiátrị cábiệtcủahànghoáthấphơngiátrị xãhộiđể giànhthắnglợitrongcạnhtranh.Kếtquảlàdođiềukiệnsảnxuấtbình quântrongmộtngànhthayđổi,giátrịxãhộicủahànghoágiảmxuống. Cạnhtranhgiữacácngànhlàcạnhtranhgiữacácnhàtư bản ở các ngànhsảnxuấtkhácnhaunhằmtìmnơiđầutưcólợihơn.Ởcácngành sảnxuất khácnhaucó những điềukiệnkhácnhau,dođótỉ suấtlợi nhuậncũngkhácnhau.Cácnhàtư bảnchọnngànhcólợinhuậncaođể đầutư. C.Mácviết:"Do ảnhhưởngcủacạnhtranhnhữngtỉ xuấtlợinhu ận khácnhauđósanbằngđithànhmộttỉsuấtlợinhuậnchung,đólàconsố bìnhquâncủatấtcảnhữngtỉxuấtlợinhuậnkhácnhau.Lợinhuậncủa mộttư bảncómộtlượngnhấtđịnhthuđược,theotỉ xuấtlợinhuận chungđó,khôngkể cấutạohiệncónhư thế nàogọilàlợinhuậnbình quân".
- Quátrìnhbìnhquânhoátỉsuấtlợinhuậnlàsựhoạtđộngcủaquyluật tỉ suấtlợinhuậnbìnhquântrongxãhộitư bản.Sự hoạtđộngcủaquy luấttỉ suấtlợinhuậnbìnhquânlàbiểuhiệncụ thể củasự hoạtđộng củaquyluậtgiátrịthặngdưtrongthờikìtựdocạnhtranhcủachủnghĩa tưbản. Sựhìnhthànhtỉxuấtlợinhuậnbìnhquânvàlợinhuậnbìnhquânđãche giấuhơnnữathựcchấtbóclộtcủachủnghĩatưbản.SựhìnhthànhP'và Pkhônglàmchấmdứtquátrìnhcạnhtranhtrongxãhộitư bản,tráilại cạnhtranhvẫntiếpdiễn. 4.4LỢINHUẬNTHƯƠNGNGHIỆP Tổngdoanhthucủadoanhnghiệplàsốtiềnmàdoanhnghiệpđókiếm đượcnhờbánhànghoá,dịchvụtrongmộtthờikỳnhấtđịnh.vàquátrình bánnàycũngđượctưbảncôngnghiệpchiachomộtphầnlợinhuận.Lợi nhuậnđósaunàyđượcgọilàlợinhuậnthươngnghiệp. Khácvớitư bảnthươngnghiệptrướcTBCN,tư bảnthươngnghiệp dướichủnghĩatưbảnlàmộtbộ phậncủatưbảncôngnghiệptáchrời raphụcvụquátrìnhlưuthônghànghoácủatưbảncôngnghiệp.Tưbản thươngnghiệpchỉhạnchế ởchứcnăngmuavàbán,nókhôngsángtạo ragiátrịvàgiátrịthặngdư.Nóchỉlàmnhiệmvụgiátrịvàgiátrịthặng dư.Nhìnbềngoàilợinhuậnthươngnghiệplàdomuarẻ,bánđắtdolưu thôngtạora.Nhưngthựcchất"lợinhuậnthươngnghiệplàmộtphần nhường cho nhà tư bản thương nghiệp ". Nhà tư bản công nghiệp nhườngchonhàtư bảnthươngnghiệpmộtphầnbởivìtư bảnthương nghiệpchỉhoạtđộngtronglĩnhvựclưuthông,đólàmộtkhâu,mộtgiai đoạncủaquátrìnhsảnxuất,khôngcógiaiđoạnđóthìquátrìnhtáisản xuấtkhôngthể tiếpdiễntiếptụcđược.Vàdĩnhiênnhàtư bảnthương nghiệpcũngkhôngphảilàhoạtđộngkhôngcôngđượcmàhọ cũngđòi 19
- hỏiphảicólợinhuận.Điềunàybắtbuộcnhàtư bảncôngnghiệpphải nhườngmộtphầnlợinhuậncủamìnhchotưbảnthươngnghiệp. Vậy"lợinhuậnthươngnghiệplàsố chênhlệchgiữagiábánvàgiá muahànghoá". Nhưngđiềuđókhôngcónghĩalàtưbảnthươngnghiệpbánhànghoá caohơngiátrị củanó,màlànhàtư bảnthươngnghiệpmuahànghoá thấphơngiátrị vàkhibánthìanhtabánđúnggiátrị củanó.Vìnhàtư bảnthươngnghiệpthamgiavàoviệcphânchiamnênđờisốngcủaxã hộitưbảnhìnhthànhhailoạigiácả sảnxuất:giácả sảnxuấtthương nghiệpvàgiácảsảnxuấtthựctế.SựhìnhthànhPthươngnghiệpđãche giấuthêmmộtbướcquanhệbóclộtTBCN.DoviệcphânphốiPgiữatư bảncôngnghiệpvàtưbảnthươngnghiệpdiễnratheoquyluậttỷsuất lợinhuậnbìnhquânthôngquacạnhtranh 4.5.LỢITỨC Tưbảnchovaylàtưbảntiềntệmàngườichủcủanónhườngchomột ngườikhácsử dụngtrongmộtthờigianđể nhậnđượcmộtsố lờinào đó.sốlờiđógọilàlợitức. TưbảnchovaydướithờiCNTBlàmộtbộphậncủatưbảncôngngiệp táchra.Sởdĩnhưvậylàvìsựxuấthiệnvàtồntạicủatưbảnchovay vừalàsự cầnthiếtvàvừacókhả năngthựchiện.điềuđóđượcthực hiện ở chỗ :trongquátrìnhtuầnhoànvàchuchuyểncủatư bảncông nghiệp,luôncósốtưbảntiềntệtạmthờinhànrỗi,màtưbảnnhànrỗi khôngsinhlời.Nhưngđốivớitưbảnthìtiềnphảiđẻratiền.Vìvậynhà tưbảnchovayđểkiếmlời,cũngchínhtrongthờigianđó,cónhữngnhà tư bảnkháccầntiền.Từhaimặttrêntấtyếusinhrasự vaymượnlẫn nhau,sinhraquanhệtíndụngTBCN.