Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Quang Minh - Bác sĩ Chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
Quá trình liền vết thương là sự liền sẹo da có vai trò quan trọng đặc biệt, chất lượng liền sẹo da không chỉ ảnh hưởng tới chức năng của các cơ quan mà còn quyết định tới thẩm mỹ.
1. Vết thương liền da
Da là một trong những cơ quan chiếm trọng lượng lớn nhất của cơ thể hay còn gọi là lớp bảo vệ các bộ phận bên trong khỏi sự xâm hại và tác động trực tiếp từ bên ngoài.
Khi da bị tổn thương, quá trình tự nhiên của da là tạo hàng loạt phản ứng sinh học phức tạp diễn ra hay còn gọi là quá trình tương tác giữa các tế bào nhằm tái tạo biểu bì và mô da từ đó vết thương sẽ dần dần được phục hồi.
Liền sẹo trên da có 2 loại đó là:
- Liền sẹo da bình thường
- Liền sẹo da bệnh lý: bao gồm sẹo phì đại và sẹo lồi
2. Quá trình liền vết thương
2.1 Giai đoạn cầm máu và viêm
Giai đoạn cầm máu và viêm thường diễn ra từ vài giờ cho đến 4 ngày, thời gian có thể lâu hơn đối với vết thương mãn tính. Các tế bào chính tham gia trong quá trình này bao gồm:
- Tiểu cầu
- Bạch cầu trung tính
- Đại thực bào
Quá trình cầm máu và viêm dẫn đến các ảnh hưởng quan trọng như hình thành chất ngoại gian bào ECM hoạt động và bài tiết, bổ sung các tế bào viêm, hình thành nguyên bào sợi và tế bào nội mô.
Sau khi mạch máu tại vết thương bị vỡ hình thành cục máu đông, tạo thành chất ngoại gian bào tạm thời nhằm làm kín vết thương, giảm mất máu và tạo ra 1 hoạt chất có khả năng thu hút sự di chuyển các tế bào khác đến tham gia tại vị trí vết thương. Các tế bào viêm do tiểu cầu tiết ra và vết thương được làm sạch bằng thực bào.
2.2 Tăng sinh
Giai đoạn này thường kéo dài từ 1 3 tuần, cùng với sự tham gia của các nguyên bào sợi và Keratinocytes. Giai đoạn tăng sinh bao gồm 3 quá trình chính:
- Giai đoạn tái cấu trúc.
- Lên mô hạt.
- Biểu mô hóa.
Giai đoạn lên mô hạt hay còn gọi là sự hình thành các mạch máu mới nhờ sự tăng sinh của tế bào nội mô kết hợp với nguyên bào sợi. Sau khi ngoại gian bào được tái tạo, một số hoạt chất bên trong biểu bì da sẽ làm suy thoái và tổng hợp một loại ngoại gian bào mới gọi tên là Matrix Metallo protein giúp làm sạch vết thương.
Đến quá trình tái tạo biểu mô sự chuyển đổi của các nguyên bào sợi thành cơ nguyên bào sợi. Chức năng của chúng là sắp xếp các ngoại gian bào nhằm liên kết vết thương. Quá trình này bắt đầu từ các mép của vết thương và phần phụ của vết thương sau đó vào trong khu vực chính của vết thương dần dần. Đây là lý do vì sao vết thương thường bắt đầu gây ngứa xung quanh mép da khi sắp lành thương.
2.3 Giai đoạn tái tạo
Các thành phần chính tham giai trong giai đoạn tái tạo bao gồm đại thực bào và nguyên bào sợi. Sự kết hợp của các nguyên bào sợi và ngoại gian bào cùng các tế bào mới được di chuyển lên đến đỉnh điểm khoảng 3 tháng đến 1, 2 năm thì vết thương bắt đầu lành và để lại sẹo.
Giai đoạn tái tạo hình thành trong suốt quá trình tổ chức các ngoại gian bào mới do cơ nguyên bào sợi thực hiện. Các tế bào này liên kết với các bó vi sợi dẫn đến sự liên kết chặt chẽ mới. Lúc này phản ứng sinh học cũng tiết ra hàng loạt hoạt chất mới giúp tăng mật độ và ổn định chất nền, tăng sức đề kháng.
Song song với đó, quá trình sửa đổi phần trăm collagen cũng được thực hiện tạo thành collagen I và collagen III. Sau đó, nguyên bào sợi sẽ được phân hủy, tổng hợp các ngoại gian bào khỏe khoắn góp phần cho vết thương được liền nhanh chóng.
3. Những lưu ý trong quá trình liền vết thương
Quá trình liền vết thương có thể để lại sẹo, việc tự ý sử dụng thuốc có thể để lại sẹo to hơn hoặc gây ra nhiễm trùng. Do đó, trong suốt quá trình liền vết thương bệnh nhân không nên tự tiện sử dụng bất cứ loại thuốc nào bôi vào vết thương mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ, đặc biệt là các liệu thuốc dân gian sẽ rất dễ gây biến chứng và nhiễm trùng nguy hiểm.
Tuy nhiên, người bệnh cũng không nên quá lo lắng vì hiện nay có rất nhiều thuốc đặc trị làm mờ sẹo hiệu quả. Điều quan trọng nhất vẫn là dưỡng thương và tránh những hoạt động mạnh hay cử động tại vết thương quá nhiều trong quá trình điều trị liền thương, để vết thương nhanh lành.
Dành thời gian nghỉ ngơi và tuân thủ chữa trị theo đúng liệu trình từ bác sĩ sẽ là biện pháp tốt nhất để giúp cho quá trình liền thương được diễn ra nhanh chóng.
Tóm lại, quá trình liền vết thương xảy ra có ba giai đoạn, là sự tương tác kết hợp chặt chẽ giữa các yếu tố tạo ra sự phản ứng sinh học để tăng sự di chuyển của các tế bào cần thiết dưới lớp biểu bì da đến gần vị trí vết thương, sau đó phát triển và tái tạo các mô da tổn thương.
Trong quá trình liền vết thương, tuyệt đối không được tự ý sử dụng thuốc bôi để tránh biến chứng và nguy cơ nhiễm trùng. Ngoài ra, khi có dấu hiệu nhiễm trùng như sưng, nóng, đỏ, đau ở vùng vết thương cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và có biện pháp can thiệp kịp thời.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!